PRACA DOKTORSKA

ponownie przywoływana. Odtworzone zostaną zaś te jej elementy, które wskazują naponowne pogodzenie, jakiego dokonał Sen, między sprawiedliwością a efektywnością.Aby dobrze pojąć teorię Sen’a należy rozpocząć od zmiany, jakiej dokonał napoziomie rozumienia tego, czym jest efektywność ekonomiczna, gdyż same już znaczeniepojęcia „ekonomiczna” uległo w jego przypadku znacznemu rozszerzeniu. Sen bowiem odsamego początku bardzo silnie sprzeciwiał się postrzeganiu sukcesów gospodarczychjedynie przez pryzmat przyrostu PKB. 172 Uważał, że wszystkie te mierniki efektowności, októrych była mowa w pierwszej części tego rozdziału, tj. PKB per capita, PKB na jednegozatrudnionego, itd., są miernikami niewystarczającymi, gdyż zawężają perspektywęoglądu sytuacji społeczeństwa. Zdaniem Sen’a współcześnie dokonanonieuprawomocnionego zredukowania problemu dobrobytu społecznego do poziomuistniejącego w nim bogactwa, rozumianego w kategoriach pieniężnych. Zarzut, jaki onpostawił, ma jeszcze jedną logiczną konsekwencję, bowiem jeżeli redukcja efektywnoścido przyrostu PKB jest nieuprawnioną, to nierówności społeczne nie mogą być równieżtraktowane wyłącznie w kategoriach zróżnicowania w dochodach. Sen opowiada się zawyraźnym rozróżnieniem nierówności dochodowych od nierówności ekonomicznych.Twierdzi, że „debaty polityczne zostały zdominowane przez problem nierównościdochodów i niesprawiedliwości dochodowej, w rezultacie więc zaniedbuje sięograniczenia związane z innymi czynnikami, takimi jak bezrobocie, brak opiekizdrowotnej, zła edukacja, czy izolacja społeczna. W samej literaturze ekonomicznej takczęsto utożsamia się nierówność z nierównością dochodów, że w praktyce oba te terminyzaczynają uchodzić za równoznaczne”. 173Amertya Sen jest zwolennikiem ujmowania problemu sprawiedliwości społecznej,ale także efektywności ekonomicznej, w sposób bardzo szeroki, bo w odwołaniu dowolności, a więc możliwości funkcjonowania jednostek, czyli realizacji ich aspiracji iplanów życiowych. Zdaniem tego teoretyka, takie właśnie ujęcie pozwala współcześnie napogodzenie sprawiedliwości i efektywności, gdyż „rozwój jednostek wiąże się nie tylko zpodwyższeniem jakości życia, jako że ma też bezpośredni wpływ na ludzkie zdolności172 Tamże, str. 35.173 Sen A., Rozwój i wolność, "Zysk i S-ka", Poznań, 2002, str. 127.93