PRACA DOKTORSKA

zapotrzebowanie na żywność. I tu ponownie Malthus zakłada, że w krótkim terminie nieda się zwiększyć poziomu produkcji żywności, co prowadzi do wzrostu jej ceny, a tymsamym do zubożenia robotników i obniżenia poziomu ich życia. Krytycy Malthus’a już natym etapie dostrzegali błędność jego założeń, które mogły sprawdzać się w dobiespołeczeństwa feudalnego, lecz które traciły kompletnie swoją aktualność wraz zrodzącym się na jego oczach społeczeństwem industrialnym. Malthus poszedł jednak dalejw swych rozważaniach i z założeń teoretycznych przeszedł do wniosków praktycznych,które zadziwiają do dziś swym zimnem i bezwzględnością. Otóż Malthus stwierdziłwprost, że jeżeli ktoś nie jest w stanie wyżywić swoich dzieci, koniecznym jest aby teumarły z głodu. Jeżeli człowiek nie może otrzymać wsparcia ze strony rodziców, aspołeczeństwu nie jest potrzebna praca jego rąk, musi on wówczas odejść. W tym miejscunajwyraźniej widać sprzeczność, jaka zachodziła w poglądach Malthus’a międzysprawiedliwością a efektywnością. Był on bowiem zagorzałym przeciwnikiemjakichkolwiek praw przewidujących pomoc dla ludzi pozostających bez środków do życia,gdyż uważał, że stwarzają im one warunki pozwalające na dalszą prokreację, przez cododatkowo zmniejsza się produkt per capita, prowadząc do dalszego ubożeniaspołeczeństwa i obniżenia poziomu życia wszystkich jego członków. Zdaniem Malthus’ato „prawa socjalne” generują biedę, z którą pozornie walczą. Widać tu zbieżność z ideamidzisiejszych liberałów i konserwatystów, których poglądy w wersji radykalnej możnazreasumować stwierdzeniem, że biedni sami winni są swojej sytuacji, zaś w wersjiosłabionej, że wszelkie mechanizmy pomocowe każdorazowo odwracają się przeciwkoswoim pierwotnym celom. Z czasem Malthus doszedł do przekonania, że prawaokreślające pomoc biednym winny być wycofywane stopniowo, by nie wywoływaćspołecznego szoku. Uważał on swoje poglądy za prawdy wynikające wprost z natury,która jest w ten sposób zorganizowana i której zmienić się nie da. Powiedział on wręcz, żegdyby trwałe usunięcie biedy ze społeczeństwa wymagało poświęcenia 2/3 jego całegobogactwa, to nie zawahałby się ani chwili, lecz jego zdaniem było to po prostu78