PRACA DOKTORSKA

po drugie zaczęto rozwijać świadczenia w postaci „usług socjalnych”, nakierowanychgłównie na podnoszenie aktywności zawodowej wśród kobiet. Charakterystyczne dlamodelu kontynentalnego jest to, że jego przemiany postępowały znacznie wolniej i miałybardziej ograniczony charakter. Mimo tego, że do systemu ubezpieczeń społecznychopartych na stosunku pracy dokładano świadczenia dla tych, którzy składek nieodprowadzają (tzw. wykluczeni), to kontynentalne „welfar state” charakteryzuje sięwspieraniem tradycyjnego męskiego modelu rodziny oraz niedorozwojem na poziomieusług socjalnych. 359Esping-Andersen zasłynął z jeszcze jednej klasyfikacji państw o orientacjispołecznej, do konstrukcji której inspirację znalazł w rozróżnieniu na model rezydualny iinstytucjonalny, jakiego dokonał Richard Titmuss. Zdaniem Titmuss’a w ramach modelurezydualnego państwo interweniuje za pomocą polityki społecznej wyłącznie wsytuacjach krytycznych, gdy ostatecznie zawodzą grupy pierwotne, a człowiek pozostajepraktycznie bez środków do życia. Pomoc ma zawsze charakter tymczasowy, aprzyznawana jest po uprzednim zweryfikowaniu faktycznej sytuacji materialnejubiegającej się o nią osoby. Tymczasem model instytucjonalny zakłada, że zapewnieniewszystkim dobrobytu jest podstawową funkcją społeczeństwa, a państwo winno każdemustworzyć możliwości pełnej samorealizacji. Rynek nie jest w tym modelu narzędziemwystarczającym, gdyż nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb człowieka. Tak więcto państwo jest gwarantem realizacji pełni ludzkich potrzeb, pełniąc jednocześnie funkcjęredystrybucyjną. 360Na bazie tego rozróżnienia oraz biorąc pod uwagę dodatkowe trzy kryteria, jakimisą odrynkowienie, stratyfikacja społeczna oraz wzajemne relacje państwa, rynku i rodziny,Esping-Andersen wyodrębnił trzy typy idealne „welfare state”. Pośród wymienionychkryteriów klasyfikacji kluczowym wydaje się być odrynkowienie (de-marchandisation).Pojęcie to wynika z przekonania o tym, że kapitalizm charakteryzuje się tendencją do359 Esping-Andersen G., Quel Etat – providence pour le XXIe siècle?, Esprit nr 2, luty 2001, str. 127-128.360Tittmuss R., Essays on the Welfare-State, London, Allen & Unwin, 1958; Tittmuss, Social policy, London,Allen & Unwin, 1986: przytaczane przez Merrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France,Paris, 1997, str. 84-85.169