PRACA DOKTORSKA

sprawiedliwy, wymaga bowiem odwołania się do sądów wartościujących. 128 Nawet ciekonomiści, którzy podejmują problematykę sprawiedliwości, skłonni są raczejumieszczać ją poza kategoriami i teoriami ekonomicznymi. W najlepszym wypadkutraktują oni sprawiedliwość jako zewnętrzne (pozaekonomiczne) kryterium ocenyefektów ekonomicznych. 129 Większość współczesnych ekonomistów unika jednak takichzabiegów, gdyż uznają, że sprawiedliwości nie da się opisać za pomocą ścisłych imierzalnych pojęć, które są właściwe dla ekonomii. Spojrzenie nie tylko od stronyefektywności, ale i sprawiedliwości, wymaga również zainteresowania się sytuacjądrugiego człowieka, jego życiem, osiągnięciami, ograniczeniami i relacjami z innymiludźmi.Potwierdza to Jerzy Wilkin pisząc, że „ekonomiści na ogół nie lubią tej kategorii,którą jest sprawiedliwość. Większość ekonomistów zapewne uważa, iż sprawiedliwość niejest kategorią ekonomiczną, nie wiadomo jak ją zdefiniować, zmierzyć i zestawić zkategoriami typowo ekonomicznymi. Dla ekonomisty sprawiedliwość to kategoria ze sferyetyki, może socjologii, a może nawet metafizyki. Jednym słowem, to coś jest z naturymgliste, relatywne, niemierzalne i raczej nie podlegające analizie naukowej.” 130Tymczasem sprawiedliwość pozostaje pojęciem bardzo istotnym, które zresztą odgrywało,jak już wspomniano, istotną rolę w klasycznej ekonomi politycznej, którą zaliczano donauk molarnych. Wilkin opisuje dalej swoisty proces „odspołeczniania” ekonomii, którastopniowo podążała w kierunku takich nauk, jak na przykład fizyka, które koncentrują sięna odkrywaniu uniwersalnych i ponadczasowych prawidłowości, niezależnych odludzkiej ingerencji. Nic więc dziwnego, że podstawowymi kategoriami współczesnejekonomi stały się efektywność i produktywność. Bardzo adekwatny jest w tym miejscufragment wypowiedzi F. A. Hayek’a, choć zważywszy na poglądy tego teoretyka, w swejtreści dość paradoksalny. Hayek powiedział bowiem słusznie, iż ”fizyk, który jest tylkofizykiem, może być pierwszej klasy fizykiem i najbardziej wartościowym członkiemspołeczeństwa. Ale wielkim ekonomistą nie może być ktoś, kto jest tylko ekonomistą.128 Efficacité Versus Equité en Economie Sociale, Alcouffe A., Fourcade B., Plassard J. M., Tahar G.,Harmattan, Paris, 2000, str. I-II.129 Efektywność a sprawiedliwość, red. Wilkin J., "Key Text", Warszawa, 1997, str. 23.130 Tamże, str. 24.70