PRACA DOKTORSKA

sprawiedliwościowe podstawy społeczeństwa bez odwoływania się do norm moralnych asięgająca raczej w kierunku libertarianizmu i anarchizmu. 81Nozick oczekiwania sprawiedliwościowe zredukował do uprawnień (entitlements),które zostały nabyte sprawiedliwie, a nie np. wyniku kradzieży, do dobrowolnychtransferów od innych, tj. transferów bez naruszenia praw innych ludzi oraz do wzięciabogactwa bezpośrednio od natury. Nie raził go nierówny rozkład bogactwa, gdyż byłprzeciwko temu, by można było w imię sprawiedliwości społecznej naruszać absolutneprawa własności prywatnej. Nozick nie uznawał systemów, które są budowane wedletakich kryteriów sprawiedliwości społecznej, jak zasługa, potrzeba czy nawet użytecznośćspołeczna. 82Zasadnym jest, aby zatrzymać się w tym momencie na wizji owej swoistej umowyspołecznej, która zdaniem Nozick’a dawała początek stanowi bez-państwa. Jest to o tyleważne, że w kolejnym podpunkcie niniejszego rozdziału przedstawiona zostanie innateoria sprawiedliwości, której autor, John Rawls odwołując się również do idei umowyspołecznej, doszedł do zgoła odmiennych wniosków. Ponieważ teoria sprawiedliwościRawls’a uznawana jest za teoretyczną podstawę państwa opiekuńczego, nic dziwnego, żesystem teoretyczny autorstwa Nozik’a przedstawiany jest często jako jego teoretycznaalternatywa, podważająca potrzebę funkcjonowania tej formy państwa, a jak się zarazokaże, również państwa w ogóle.W ujęciu Nozick’a państwo jest zawsze czymś zewnętrznym wobec społeczeństwa,w którym porządek ma charakter naturalny (zbieżność ze spontanicznym porządkiemHayek’a), przez co nie wymaga on istnienia tego zewnętrznego tworu, który może naniego wpływać wyłącznie negatywnie. Punktem wyjścia dla Nozick’a, podobnie jak dlaHobbes’a czy Locke’a, był stan natury, ale w przeciwieństwie do tych dwóch filozofówstarał się pokazać, że nie jest koniecznym dla wyjścia ze stanu natury, który wiąże się zniepewnością, lękiem i zagrożeniem dla jego uczestników, zawieranie umowy społecznej,której rezultatem musi być państwo polityczne zewnętrzne wobec społeczeństwa. To, copokazywał Nozick, to wyłanianie się ze stanu natury swoistego państwa minimalnego w81 Morawski W., Socjologia Ekonomiczna, PWN, Warszawa, 2001, str. 291.82 Tamże.45