PRACA DOKTORSKA

przejaw odejścia od repertuaru narzędzi bismarckowskich w kierunku narzędziliberalnych. 458Socjologiem, który dokonał głębokiej analizy przyczyn kryzysu francuskiego Etatprovidencejest Pierre Rosanvallon, autor dwóch bardzo wartościowych pozycji, tj. „Crisede l’Etat-providence” (1981) oraz „Nouvelle question sociale” (1995). Zgodnie z tym, cozostało napisane we wcześniejszym podrozdziale, autor ten przeświadczony jest o tym, żewspółczesne problemy francuskiego „welfare state” nie wynikają tylko i wyłącznie zczynników natury finansowej, lecz są przede wszystkim spowodowane czynnikami naturyspołeczno-politycznej.W swojej pierwszej wspomnianej tu publikacji Rosnavallon zastanawiał się nadrzeczywistymi źródłami kryzysu francuskiego „welfare state” i doszedł do wniosku, żemożna je podsumować w trzech zasadniczych punktach. Po pierwsze zwrócił on uwagę napowszechne społeczne wątpliwości w stosunku do celów uznanych społecznie za wiodące,które to zjawisko określił mianem kryzysu solidarności mechanicznej. Po drugie twierdził,że społeczeństwu brak ideologicznych podstaw do odnowienia umowy społecznej, naktórej dotąd opierało ono swoje funkcjonowanie. Dopiero na trzecim miejscu umieścił onponowne „rozwarcie się nożyc” sprawiedliwości społecznej i efektywności ekonomicznej,które dało się godzić dopóty dopóki mechanizm keynesowskiego równania się sprawdzał,przynosząc pomyślne rezultaty gospodarcze. 459Zdaniem Rosanvallon’a analiza dzisiejszych problemów „welfare state” od stronygranic jego rozrostu jest całkowicie bezużyteczna, gdyż „welfare state” takowych granicnie posiada. Nie ma jego zdaniem programu „welfare state”, który można by wypełnić.Celem i zarazem legitymacją istnienia i rozwoju tej formy państwa jest uwolnieniespołeczeństwa od potrzeb i społecznych ryzyk, a więc zapewnienie mu szczęścia.Szczęście jest pojęciem bardzo szerokim i całkowicie uzależnionym od warunkówhistorycznych, kulturowych i społecznych. Zdaniem Rosanvallon’a kryzys Etatprovidenceopiera się na utracie przez społeczeństwo wiary w przyszłość modelu, na458 Palier, B., Gouverner la Sécurité sociale. Les réformes du système français de protection sociale depuis1945, PUF, Paris, 2002, str. 51-54.459 Rosanvallon P., La Crise de l’Etat Providence, Seuil, Paris, 1981, str. 31.218