PRACA DOKTORSKA

najwyższe podatki. (...) „Wzrost wydajności oznacza tylko tyle, że znacznie mniej osóbwytwarza nieco więcej rzeczy. To nie rozwiązuje problemów, o których mówimy.Przeciwnie. Bo skoro mniej ludzi produkuje więcej, to więcej ludzi nie produkuje niczego.A zatem z zarobków tych, którzy produkują, trzeba utrzymać liczniejszą grupę"nieprodukujących". W ten sposób wciąż zabiegając o większą wydajność niszczymytkankę europejskich społeczeństw.” 491Z kolei Pierre Roger zastanawia się, czy zjawisko redukcji zatrudnienia, związane zpostępem technologicznym i wyścigiem produktywności, będące jedną z podstawowychprzyczyn współczesnych problemów „welfare state”, jest przejawem właściwego dlaspołeczeństwa pokapitalistycznego zjawiska regresji pracy, jako jednej z głównych sferaktywności człowieka i źródeł jego utrzymania. 492 Jeżeli tak, to również tym problemempaństwo dobrobytu XXI wieku winno się zająć, lecz jest to niewątpliwie ogromnewyzwanie, które wymagać będzie redefinicji dotychczasowego modelu produktywnego ifunkcjonowania człowieka w społeczeństwie w sensie właściwym dla społeczeństwapokapitalistycznego. Chodzi więc o wyposażenie człowieka w nowe ekonomicznepodstawy jego społecznego bytu, nie związane jednak z pracą zawodową właściwą dlaspołeczeństwa industrialnego.W literaturze przedmiotu można napotkać wiele propozycji alternatywnych dróg,jakimi mogłyby pójść przemiany europejskich państw o orientacji społecznej. DenisOliviennes proponuje trzy scenariusze ewolucji obecnego modelu „welfare state”.Pierwszy scenariusz przewiduje definitywne zerwanie z dotychczasowym europejskimmodelem społecznym, poprzez drastyczne obniżenie poziomu zabezpieczeń społecznych.Spowodowałoby to niewątpliwie zmniejszenie kosztów pracy oraz większą elastycznośćjej rynku, która pozwoliłaby na pojawienie się nowych, często słabo płatnych miejscpracy, które mogłyby jednak uchronić cześć osób przed społecznym wykluczeniem.Rozwiązanie takie niewątpliwie wpłynęłoby również pozytywnie na kondycję finansówpublicznych. Analizując następstwa wyboru tego scenariusza nie można zapomnieć, że w491 Żakowski J., Nie o takiej śniliśmy Europie, Gazeta Wyborcza, nr 127, 1 czerwca 1996.492 Roger P., Vers l’Etat Charitable?, Editions Ouvrières, Paris, 2000, str. 37-38.238