PRACA DOKTORSKA

produkcyjne, a więc i na społeczne zakorzenienie wzrostu gospodarczego”. 174 Przywołujeklasyczne argumenty, zgodne z którymi umiejętność pisania i czytania pozwala namasowe uczestnictwo w procesie produkcyjnym, ale wskazuje również na pozytywnązależność między efektywnością, a takimi czynnikami, jak zdrowie czy dobrepożywienie. 175Sen stara się udowodnić, że nie musimy traktować sprawiedliwości i efektywnościjako kategorii pozostających ze sobą w sprzeczności. Wskazuje, że przyjęło się je taktraktować z dwóch zasadniczych powodów, które na stałe weszły do argumentacji narzecz efektywności występowania nierówności społeczno-ekonomicznych. Pierwszy znich odwołuje się do motywacji, a drugi wskazuje na wymóg „operacyjnej asymetrii”. Towłaśnie powszechność w odwoływaniu się do tych argumentów wpływa na przekonanie osprzeczności efektywności i sprawiedliwości, gdzie braki na poziomie tej ostatniejwystępujące w postaci nierówności, kompensowane są przez wzrost efektywności.Argument motywacyjny wskazuje, że „nierówność może odgrywać rolę instrumentalnieużyteczną zachęcając do pracy, przedsiębiorczości i inwestowania. (...) Na argumentmotywacyjny powoływano się od dawna w dyskusjach na temat bezpośrednich wymogówrówności. Krytykowano rozwiązania egalitarne w polityce z tego powodu, że utrudniająone realizację celów społecznych i to nawet wówczas, kiedy cele te obejmują także irówność ” 176 . Argument dotyczący „operacyjnej asymetrii” odnosi się w pewnym sensie dozałożeń społeczeństwa merytokratycznego i technokratycznego. Chodzi bowiem o to, żepowierzając pewne zasadnicze sprawy osobom wyżej wykwalifikowanym i bardziejkompetentnym, stwarzamy nierówności, które mogą następnie przynieść pozytywnerezultaty dla wszystkich. Tak więc to operacyjność wymaga, aby pewne osoby miaływięcej władzy od pozostałych. 177Sen krytykuje przede wszystkim pierwszy argument odnoszący się do motywującejroli nierówności społecznych. Wskazuje on, że argument ten ma zasadnicze znaczenie takdługo, jak długo wychodzimy z założenia, że osiągnięcia jednostek wynikają wprost z ich174 Tamże, str. 163.175 Tamże, str. 163-164.176 Sen A., Nierówności, dalsze rozważania, Znak, Kraków, 2000, str. 166.177 Tamże, str. 167.94