PRACA DOKTORSKA

uwzględnienia czynnika świadomości ludzkiej jest niszczeniem jej duszy. Ekonomiapowinna być nauką nowatorską, winna proponować rozwiązania dla kluczowychwspółczesnych problemów, a nie skupiać się na skomplikowanych modelachteoretycznych, nie mających przełożenia na społeczną rzeczywistość, która oczekujenowych idei zmieniających świat. 2 Inni krytycy współczesnej ekonomii idą jeszcze dalejw swych zarzutach pod jej adresem, oskarżając ją o matematyczny szarlatanizm i nawołujądo tego, by korzystała z dorobku innych nauk społecznych, takich, jak socjologia, historiaczy psychologia, które dostarczą jej niezbędnego kontekstu społecznego, kierując jejuwagę na istotne z punktu widzenia społeczeństwa problemy i uczynią jej teorie bardziejużytecznymi. 3Ścieranie się dwóch perspektyw rzeczywistości, które zostały wyżej przedstawione,przekłada się na konflikt generowanych przez nie dwóch koncepcji człowieka. Owe dwiewizje ludzkiej natury wydają się również oddawać dylemat zawarty w tytule niniejszejrozprawy.Właściwym dla świata ekonomii jest model homo oeconomicus, któremuodpowiada człowiek kalkulujący. Celem jego działania, jak pisze Witold Morawski, „jestinteres własny, w imię którego potrafi chłodno kalkulować i dbać o jego maksymalizację,np. o maksymalizację zysków w przedsiębiorstwie czy o karierę zawodową. (...) Człowiekekonomiczny jest nastawiony na efektywność. Nie zwraca uwagi na ludzką stronęprodukcji i wymiany, np. na sprawiedliwość społeczną. Ten rodzaj nastawienia noblistaRobert M. Solow scharakteryzował następująco: „ekonomia ma tysiąc sposobów, bymówić o wydajności, lecz ani jednego, by mówić o sprawiedliwości". Homo oeconomicusskupia uwagę na sobie samym i na konsekwencjach swoich działań, a otoczenie jest dlańtylko barierą, którą musi pokonać, by chronić swoje interesy. (...)Wizja ta stanowimanifest współczesnego neoliberalizmu. Dobrze też wyraża sposoby myślenia obecne w2Minc A., Les prophètes du bonheur, Grasset, Paris, 2004, str. 338-340.3Semedo G., Mondialisation et théories économiques de la justice sociale : quelle place pour les droits del’homme ?, Economie & Humanisme, nr 352, kwiecień 2000, str. 80-81.10