PRACA DOKTORSKA

a niektóre z nich mogą występować przeciw podstawowym zasadom demokracji i podążaćnp. w kierunku rasizmu. 88Powyższe argumenty wchodzą w skład krytyki utylitaryzmu dokonanej przezRawls’a, który uważa, że istnieje zasadnicza różnica między roszczeniami wolności isłuszności z jednej, a pragnieniem zwiększenia łącznego dobrobytu społecznego z drugiejstrony - i że tym pierwszym dajemy w jakimś stopniu, albo nawet całkowicie,pierwszeństwo wobec drugiego. Uważa się, że każdemu członkowi społeczeństwaprzysługuje nietykalność oparta na sprawiedliwości - czy, jak mówią niektórzy, na prawienaturalnym - która nie może być naruszona nawet za cenę dobrobytu całej reszty.Sprawiedliwość nie pozwala na ograniczanie wolności niektórych w imię większego dobrapozostałych. Niedopuszczalne jest bilansowanie zysków i strat różnych osób tak, jakgdyby były jedną osobą. Zatem w społeczeństwie sprawiedliwym podstawowe wolności sątraktowane jako coś oczywistego, a prawa oparte na sprawiedliwości nie podlegająpolitycznym przetargom, czy rachunkowi społecznych korzyści. 89 Podobne elementykrytyki w stosunku do utylitaryzmu przedstawił Amertya Sen. 90Dla pełnej charakterystyki utylitaryzmu, czy klasycznego liberalizmu trzeba dodać,że utylitaryści dążyli do zmiany świata nie tylko z myślą o efektywności ekonomicznej,ale walczyli również z feudalizmem o wolność dla jednostki. Tak więc wszelką krytykęutylitaryzmu trzeba uzupełnić stwierdzeniem, że przynajmniej początkowo pełnił onfunkcję emancypacyjną. 91W kolejnym podpunkcie przedstawiona zostanie współczesna teoretycznaalternatywa dla utylitaryzmu, jaką stanowi teoria sprawiedliwości Rawls’a.88 L’Etat-Providence, Pouvoirs – Revue Française d’Etudes Constitutionnelles et Politiques, nr 94, 2000, str.32-34.89 Rawls J., Teoria sprawiedliwości, PWN, Warszawa, 1994, str. 44.90 Sen A., Rozwój i wolność, "Zysk i S-ka", Poznań, 2002, str. 77.91 Morawski W., Socjologia Ekonomiczna, PWN, Warszawa, 2001, str. 285.50