PRACA DOKTORSKA

fatalizmu. Starają się oni argumentować, że oba wymogi nie stanowią alternatywy i że niekoniecznie musi być tak, że aby podnieść poziom jednego, należy pogodzić się zjednoczesnym osłabieniem drugiego. Niektórzy z nich wskazują, że możliwość pogodzeniasprawiedliwości i efektywności, obecnie bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, staje sięmożliwe w związku z nadejściem epoki społeczeństwa opartego na wiedzy ikwalifikacjach. W epoce tej bowiem człowiek na powrót zyskuje znaczenie, gdyż skupiaw sobie pracę i kapitał, których nie można od niego oddzielić.Teoretykiem, który jeszcze w XIX wieku głosił możliwość pogodzeniasprawiedliwości społecznej i efektywności ekonomicznej, był Marie-Esprit-Leon Warlas.Należał on do tych ekonomistów, którzy nie bali się zadawania najbardziejfundamentalnych pytań. Jego pytanie brzmiało: „jak uczynić społeczeństwosprawiedliwym”? W ekonomii zasłynął on ze sformalizowania tej dyscypliny za pomocąujęcia matematycznego. Okazuje się jednak, że był również teoretykiem, któremu udałosię pogodzić wymogi rynku i państwa. Kluczem do zrozumienia jego teorii jestrozróżnienie, jakiego dokonał w łonie samej ekonomii. Podzielił on bowiem tą dyscyplinęna ekonomię czystą, ekonomię polityczną stosowaną, oraz ekonomię społeczną. Tapierwsza miała być dyscypliną całkowicie abstrakcyjną, którą nazwał wręcz nową gałęziąmatematyki. Posługuje się ona abstrakcyjnym modelem homo oeconomicus, który jesttypem idealnym człowieka racjonalnego, a więc daleko idącym uproszczeniemrzeczywistości, której nie może stanowić odbicia. Warlas wiedział doskonale, że czystaekonomia w jego rozumieniu nie jest w stanie odpowiedzieć na fundamentalne pytaniedotyczące sprawiedliwego społeczeństwa. Tymczasem ekonomia polityczna stosowanapodążała już we właściwym kierunku, odpowiadając na pytanie „co jest użyteczne?”. Wprzekonaniu Warlasa to jednak tylko ekonomia społeczna była w stanie poszukiwaćczynników determinujących sprawiedliwe społeczeństwo. Najciekawsze jest jednak to, żewszelkie problemy Warlas rozpatrywał przez pryzmat trzech wymiarów ekonomii, którestanowią jeden nieprzerwany ciąg teoretyczny idący od modelu skrajnie uproszczonego,po ujęcie zbliżone do rzeczywistości. Zabieg ten Warlas przeprowadził m.in. w stosunkudo problemu funkcjonowania kolei żelaznej, gdzie wykazał, z punktu widzenia89