PRACA DOKTORSKA

ROZDZIAŁ 1SPRAWIEDLIWOŚĆ SPOŁECZNA – ODWIECZNY DYLEMAT NIE PODLEGAJĄCYDEZAKTUALIZACJI.Pierwsza część niniejszej pracy poświęcona zostanie problematyce sprawiedliwościspołecznej jako odwiecznemu dylematowi, z którym borykali się teoretycy społeczeństwai który mimo wieków debaty, zachował swoją aktualność po dzień dzisiejszy. Ten stanrzeczy wiąże się z nieustanną ewolucją społeczeństwa i jego zmieniającym się otoczeniem,które stawiają przed ideałem sprawiedliwego społeczeństwa coraz to nowe wyzwania,otwierając zupełnie nowe sfery życia społecznego, w których ponownie należydokonywać wyborów czyniących stosunki społeczne sprawiedliwymi.1.1.1. Sprawiedliwość (społeczna?) i związane z nią problemy terminologiczne.Pojęcie sprawiedliwości związane jest z grupą pewnych pojęć, które nadają temuterminowi sens, czyniąc go pełniejszym i społecznie operacyjnym, tzn. dającym sięprzełożyć na społeczną praktykę.Pojęcia, jakimi posługują się ludzie, mają kluczowe znaczenie dla opisywanej przeznich rzeczywistości społecznej. Zjawiska obiektywnie występujące, lecz nienazwane nieistnieją w naszej świadomości, zaś pewne pojęcia o charakterze abstrakcyjnym, tworząfakty społeczne w rozumieniu durkheimowskim 21 , stające się następnie stałymielementami rzeczywistości społecznej. Proces ten widać najwyraźniej w sytuacjizetknięcia się dwóch społeczeństw i ich języków, z których każde funkcjonowało iewoluowało w odmiennych warunkach historycznych i społecznych. Okazuje sięwówczas, że powstają pojęcia nie mające swoich bezpośrednich odpowiedników w językuinnego społeczeństwa. Na takie zjawisko będzie się w niniejszej rozprawie zwracałoszczególną uwagę. Aby to zilustrować, można powiedzieć w tym miejscu jedynieskrótowo (wątek ten szczegółowo rozwinięty zostanie w innej części tej rozprawy), żespołeczeństwo polskie i jego język nie wytworzyły odpowiednika francuskiego pojęcia„équité”, przez co uwadze polskich socjologów umknąć mogła bardzo szeroka21 Porównaj: Szacki J., Historia myśli socjologicznej, PWN, Warszawa 1981, str. 442-447.17