PRACA DOKTORSKA

Rewolucja francuska z 1789 roku zlikwidowała wszelkie instytucje charytatywneczy samopomocowe, jakie wcześniej funkcjonowały. Jednocześnie likwidacja przywilejówszlachty oraz konfiskata majątków kościelnych, znacznie ograniczyły poczucieodpowiedzialności przedstawicieli tych stanów za los stanu trzeciego, czyli ludu.Rewolucjoniści, lękając się wszelkich form organizacji czy zrzeszania się obywateli,stanowiących ich zdaniem potencjalne zagrożenie dla „Republiki”, ostatecznie zakazalifunkcjonowania pozapaństwowych organizacji udzielających pomocy. Na mocykonstytucji z 1791 roku utworzono „państwową organizację pomocy publicznej na rzeczwychowania dzieci opuszczonych, wspomagania ubogich i chorych oraz zapewnianiazatrudnienia biednym, ale zdolnym do pracy, którzy sami nie są w stanie sobieporadzić”. 299 Nie bez powodu Emile Olivier, parlamentarzysta z czasów DrugiegoCesarstwa, nazwał francuskie Etat-providence „monstrualnym dzieckiem rewolucjifrancuskiej” i zarzucał tej ostatniej późniejsze skłonności francuskiego państwa donadmiernej centralizacji, ekspansji przywilejów socjalnych i zastąpienia „opatrznościświeckiej tą państwową”. Projekt Etat-providence z czasów rewolucji zakończył się jednakniepowodzeniem i po tym jak rewolucja ustała, powrócono do państwa interweniującegow sferę socjalną w sposób bardzo ograniczony. 300To jednak w rewolucji francuskiej należy poszukiwać właściwego francuskiemuspołeczeństwu przywiązania do zasady równości, choć rewolucjoniści z 1789 rokuposzukiwali początkowo głównie równości względem prawa, a nie tej materialnej.Jednocześnie bardzo szybko zdano sobie sprawę z tego, że równość względem prawa musibrać pod uwagę różnice między ludźmi (dostęp do urzędów wedle kompetencji) oraz, żesama równość wobec prawa jest pustą zasadą, jeżeli nie pójdą za nią określone nadające jejsens rozwiązania. Chodzi więc o to, że aby zasadę równości formalnej wypełnić treścią,należy dążyć do redukcji pewnych nierówności rzeczywistych, chociażby w drodzewprowadzenia obowiązkowego szkolnictwa publicznego. Drugi etap rewolucji trwającydo upadku Robespierre’a (1792-1794), był znacznie bardziej radykalny, jeżeli chodzi o299 L’Etat-Providence, Pouvoirs – Revue Française d’Etudes Constitutionnelles et Politiques, nr 94, 2000, str.61.300 Merrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France, Paris, 1997, str. 8.146