PRACA DOKTORSKA

istotnie zróżnicowane. (...) Przejście od osiągnięć do środków realizacji osiągnięć (...) możepomóc w skierowaniu rozważań na zagadnienie wolności, choć to jeszcze za mało, byobjąć pełen jej zakres.” 119Amertya Sen wskazał dwa problemy, które odsłoniły luki w teorii Rawls’a.Pierwszy dotyczy różnic między ludźmi na poziomie celów, jakie sobie oni stawiają wswoim życiu. Drugi zaś dotyczy relacji między zasobami, a swobodą realizacji owychcelów życiowych. Zdaniem Sen’a teoria Rawls’a bierze doskonale pod uwagę pierwszyproblem, ale zakłada jednocześnie w odniesieniu do drugiego, że te same dobra pierwotnemogą służyć wszystkim do realizacji wszystkich możliwych celów. 120Wnioski, do jakich doszedł Sen wynikają z faktu, iż za punkt wyjścia przyjął onwystępujące głębokie zróżnicowanie między ludźmi. Różnice te zachodzą na poziomieczysto fizycznym i psychicznym właściwym samemu człowiekowi, ale również napoziomie zewnętrznym w kontekście społecznego czy czysto geograficznego środowiskaurodzenia. Twierdził, że „ludzie są na wskroś różni.(...) Pewne hasła (np. „wszyscy ludzierodzą się równi") zazwyczaj uważa się za charakterystyczne dla egalitaryzmu, ale rezultatpomijania indywidualnych zróżnicowań może w rzeczy samej okazać się głębokoantyegalitarny. Przesłania bowiem fakt, że równość dla wszystkich może oznaczaćkonieczność wyraźnie nierównego traktowania, sprzyjającego słabszym.” 121 Sen zarównoczerpał z teorii Rawls’a, jak poddawał ją krytyce. Zasadnicza innowacyjność jego podejściawynika stąd, że starał się on włączyć do teorii sprawiedliwości bariery, czy to wrodzone,czy środowiskowe, jakie napotyka jednostka przekształcając dobra pierwotne w faktycznąwolność osiągania tego, co uznaje za swoje dobro. 122W związku z powyższym, Amertya Sen zaproponował w swej teoriisprawiedliwości odwołanie się do „wolności osiągania”, którą rozumie jako „zdolnośćdanej osoby do funkcjonowania”. Owe funkcjonowanie może zaś przybierać przeróżneformy i dotyczyć nawet najbardziej podstawowych kwestii takich, jak odpowiednieodżywianie się, unikanie chorób i przedwczesnej śmierci, po bardziej złożone, jak119 Tamże, str. 48-49.120 Tamże, str. 105.121 Tamże, str. 14.122 Tamże, str. 175.65