PRACA DOKTORSKA

przez co nie może być w tej dziedzinie consensusu. Pojęcie sprawiedliwości nie mawyłącznie charakteru historycznego, choć w każdym okresie historycznym mogą siępojawiać jego konkurencyjne ujęcia. Mimo trudności z ustaleniem definicji, pojęciesprawiedliwości społecznej funkcjonuje niezależnie od warunków. 48Przytoczone zostaną obecnie w nieco szerszym fragmencie bardzo trafnerozważanie na temat sprawiedliwości społecznej, dokonane przez Leszka Kołakowskiego.Według niego „pojęcie sprawiedliwości społecznej zakłada, że jest taka rzecz jak wspólnylos ludzki, w którym każdy z nas uczestniczy, i że sama idea ludzkości ma sens nie tylkojako kategoria zoologiczna, ale również moralna. Być może społeczeństwo oparte nacałkiem czystych i konsekwentnie stosowanych regułach liberalizmu ekonomicznegobyłoby bardziej produktywne. Ale możliwe jest także, że ogólny standard biologicznyludzkości byłby wyższy, gdyby nie było medycyny, bo tylko najlepiej przystosowaniprzeżywaliby; nie żąda jednak nikt, o ile wiem, likwidacji medycyny (...) Pojęciesprawiedliwości społecznej jest potrzebne, by usprawiedliwić wiarę - która nie wydaje misię ekstrawagancka - że jest ludzkość, nie tylko jednostki, że ludzkość, w zgodzie ztradycją kantowską, jest kategorią moralną i że ludzkość ma obowiązki względem swoichczłonków i segmentów. (...) Mgliste jest pojęcie sprawiedliwości społecznej; mogło być ibyło zatrudnione jako narzędzie socjalizmu totalitarnego, a jednak jest dostatecznie dobre,by przeciwstawić się doktrynie, wedle której życie społeczne najlepiej jest urządzone, gdyopiera się na zasadzie: kto nie umie pływać, niechaj tonie. Pojęcie to należy do kategoriipośredniej między wezwaniem do dobroczynności a pojęciem sprawiedliwości tout court;nie jest tym samym, co sprawiedliwość, bo nie musi zakładać, jak wspomniano, ideiwzajemności; nie jest jednak po prostu zachętą do dobroczynności, bo zakłada, choćby wsposób słabo zdefiniowany, że pewne roszczenia mogą być podnoszone prawomocnie(czego nie ma w zjawisku żebraniny). Nie żąda absurdalnie doskonałej równości, alezachęca przynajmniej do takiej dystrybucji dochodów, by uczynić znośnym życie ludzibezradnych.” 4948 Efektywność a sprawiedliwość, red. Wilkin J., "Key Text", Warszawa, 1997, str. 138.49 Kołakowski L., Po co nam pojęcie sprawiedliwości społecznej, Gazeta Wyborcza, nr 105, 6-8 maja 1995.30