PRACA DOKTORSKA

solidarność społeczna, rozumiana jako pomoc i sprawiedliwość społeczna, stała się domenąpaństwa, zaś solidarność pierwotna właściwa rodzinie, czy wspólnotom lokalnym zaczęłatracić na znaczeniu, a z czasem zamierać. 588 Państwo stało się zarządcą społecznegobraterstwa, podejrzliwie spoglądającym na wszelkie próby tworzenia autonomicznychorganizacji, które mogłyby przedkładać ponad przynależność narodową, członkostwo winnych wspólnotach. 589 Lęk ten należy wiązać z dążeniem w porewolucyjnej Francji dointegracji społecznej, którą chciano osiągnąć w drodze budowy nowoczesnego narodu,posługując się przy tym bardzo specyficzną, bo polityczną koncepcją jego istnienia, wktórej centrum znajduje się właśnie państwo z narodem utożsamiane. Definicjęfrancuskiego narodu można streścić jednym zdaniem, tzn. „vouloir vivre ensemble”, comożna przetłumaczyć, jako wolę życia we wspólnocie, w domyśle wspólnociepolitycznej. 590 Znamiennym dla francuskiego społeczeństwa, szczycącego się obecnierozwiniętą demokracją lokalną, opartą na silnych i licznych organizacjachpozarządowych, jest fakt, że prawo regulujące zakładanie legalnych stowarzyszeńwprowadzone zostało dopiero ustawą z roku 1901. Jest to logiczne następstwo hasła LeonaGambetty z roku 1872, który stwierdził wówczas, że „nie istnieje problem społeczny samw sobie”, chcąc przez to powiedzieć, że nic w ramach Republiki nie mogło wymknąć sięjej politycznym ramionom i posiadać swojego autonomicznego znaczenia. 591Innym fundamentem obecnego znaczenia francuskiego państwa oraz źródłemspołecznych reprezentacji tej instytucji, jest paradoksalny dla znanej z laickości Francji,transcendentalny wymiar jego społecznego funkcjonowania. Kolejnym bowiem celemrewolucji francuskiej było uwolnienie społeczeństwa i państwa od władzy kościoła orazosłabienie znaczenia religii. We Francji uczyniono to jednak w sposób dość nietypowy,gdyż osłabianiu instytucji kościoła towarzyszyło przeniesienie jego religijnegotranscendentalizmu na państwo, które samo uzyskało w społecznej świadomości wymiar588 Marrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France, Paris, 1997, str. 7-8.589 Laville J. L., Etat et société au défit de la solidarité, Esprit, 8-9 sierpień – wrzesień 1994, str. 75.590 Duchesne Sophie, L'attachement à la nation ouvre la voie à l'identité européenne, Le Monde, 28 maj1999, str. 14.591 L’Etat-Providence, Pouvoirs – Revue Française d’Etudes Constitutionnelles et Politiques, nr 94, 2000, str.8.284