PRACA DOKTORSKA

państwo, które staje się nierządnym w sensie zakłócenia procesu jego rządzenia, z drugiejzaś dotyczy kwestii opisywanych przez Luhmann’a i ujętych w kategorii inkluzjipolitycznej, oznaczających dla niektórych totalitaryzację życia społecznego. GrażynaSkąpska we wstępie do książki Luhmann’a pisze wręcz o niebezpieczeństwiezahamowania, a nawet odwrócenia procesów zróżnicowania społecznego, w związku zpostępującą racjonalizacją niosącą za sobą niebezpieczeństwo ubezwłasnowolnienie orazinfantylizacji obywateli. 396 Również Amertya Sen wspomina o zagrożeniu uzależnienialudzi od zewnętrznej pomocy i negatywnego jej wpływu na ich inicjatywność. 397Wracając do politycznego kryzysu „welfare state”, należy wspomnieć w tym miejscu owkładzie Peter’a Drucker’a, który rozwinął bliską luhmannowskiej teorii inkluzjipolitycznej teorię megapaństwa. Megapaństwo to państwo zwyrodniałe, wykraczającepoza swoje naturalne granice gwaranta wolności i praw obywatelskich, którego skrajnąpostacią jest państwo totalitarne. Zdaniem Drucker’a powstanie państwa o orientacjispołecznej jest krokiem w kierunku narodzin megapaństwa, które stopniowo przestawałobyć tylko i wyłącznie regulatorem i gwarantem, a stało się „menadżerem społeczeństwa”, awięc instytucją odpowiedzialną za rozwiązywanie społecznych problemów oraz „władcąekonomii”, starającym się kierować rynkiem. Drucker uważa, że megapaństwo poniosłofiasko zarówno na planie społecznym, nie zdoławszy zmniejszyć nierównościspołecznych, jak i na planie gospodarczym będąc bezradnym w dobie recesji. 398 Na uwagęw tym miejscu załgują przytoczone przez Rosanvallon’a teorie wyjaśniające nadmiernyrozrost państwa w kierunku dewiacyjnych form opisywanych przez Luhmann’a czyDrucker’a. Teoria dóbr wspólnotowych (publicznych), a więc tych, które charakteryzująsię niepodzielnością i koniecznością zbiorowej konsumpcji, zakłada, że w sytuacji, gdy nate właśnie dobra popyt wzrasta szybciej niż na dobra podzielne, prowadzi to dogwałtownego rozrostu państwa. Teoria zróżnicowanej produktywności zakłada, że wzwiązku z tym, iż w sektorze publicznym praca opiera się w znacznej mierze na pracyludzkiej (np. edukacja), w sektorze tym trudno jest zwiększyć efektywność bez396 Morawski W., Socjologia Ekonomiczna, PWN, Warszawa, 2001, str. 182-184.397 Sen A., Rozwój i wolność, "Zysk i S-ka", Poznań, 2002, str. 148.398 Drucker P. F., Społeczeństwo pokapitalistyczne, PWN, Warszawa, 1999, str. 103-111.188