PRACA DOKTORSKA

tych rozwiązań tkwi natomiast jego zdaniem w demokracji deliberacyjnej (poszerzonej) iciągłym odnawianiu w drodze debaty swoistej umowy społecznej. 109W krytyce dokonanej przez Rosanvallon’a można się doszukać analogii w stosunkudo wspominanej już w poprzednim podrozdziale teorii odnoszącej się do „autonomii sfersprawiedliwości” M. Walzer’a. Autor ten zwraca uwagę na różnorodność sytuacji, wktórych współcześnie próbujemy zdefiniować to, czym jest sprawiedliwość społeczna.Zastanawia się w związku z tym, czy powinniśmy każdorazowo odwoływać się do jednej iuniwersalnej teorii. Zdaniem Walzer’a, zasady zaproponowane przez Rawls’a niepozwalają na rozwiązanie wszelkich problemów związanych ze sprawiedliwością. 110 Wzwiązku z powyższym proponuje on dokonanie rozdziału sfer sprawiedliwości ze względuna odmienny charakter dóbr do nich przynależących, która to odmienność zasadza się nakonieczności stosowania wobec nich różnych zasad sprawiedliwości. Zdaniem autoramoże dochodzić do sytuacji, w której w konkretnych celach dokonywać się będzietranspozycji zasad sprawiedliwości z jednej sfery dóbr do innej, choć z pewnością niebędzie to przynosiło sprawiedliwych rezultatów, jak miałoby to przykładowo miejsce wprzypadku przyznawania obywatelstwa na zasadach rynkowych. Rozwiązanie takie jestoczywiście możliwe, lecz trudno je określić mianem sprawiedliwego. Dlatego każda sferasprawiedliwości musi posiadać swoistą autonomię, mimo tego, że ten sam człowiekfunkcjonuje jednocześnie w różnych sferach. Rezultatem jest równość między ludźmi,która przyjmuje charakter złożony. Idąc dalej tokiem rozumowania Walzer’a należydodać, że zasada autonomii sfer gwarantuje, że nawet jeżeli w określonej sferze ktośbędzie zajmował pozycje uprzywilejowaną, to nie będzie w stanie przenieść swychprzywilejów do innej sfery, np. z polityki do ekonomii. Dodatkowo ewentualnanadrzędność konkretnej osoby w jednej sferze (dot. równości prostej) nie niweczysprawiedliwości całego systemu (dot. równości złożonej), gdyż owa nierówność może być109 Rosanvallon P., La Nouvelle Question Sociale – Repenser l’Etat Providence, Seuil, Paris, 1995, str. 54-64.110 Krytykę Walzer’a można osłabić wskazując na fakt, że gdy mówi on o niezdolności teorii sprawiedliwościRawls’a do rozwiązywania wszelkich problemów sprawiedliwości, ma on często na myśli problemysprawiedliwości w znaczeniu tout court, a więc sprawiedliwości odnoszącej się do relacji międzyjednostkami. Tymczasem należy pamiętać, że teoria Rawls’a ma zastosowanie wyłącznie do „podstawowejstruktury społecznej” a więc do kluczowych instytucji społecznych, nigdy zaś do skali mikro i relacji międzyjednostkami.60