PRACA DOKTORSKA

Przedstawione wyżej teorie dotyczące „paradygmatu welfare state” odpowiadają nawątpliwości Castel’a, krytykującego Wilensky’ego za to, że ten nie wziął pod uwagęczynników jakościowych, takich jak wpływ ideologii, czy wykształcających się nowychruchów politycznych.Dość popularne są również teorie zgodnie, z którymi, mimo tego, że „welfare state”nie powstało wewnątrz ruchu socjalistycznego czy komunistycznego, to wykształciło sięw obliczu lęku przed nim, czy też pod jego bezpośrednią presją. Pisze o tym omawiany jużw części pierwszej niniejszej rozprawy Thurow, według którego właśnie konfrontacjakapitalizmu z ideami komunistycznymi pozwoliła na pokonanie wewnętrznychsprzeczności tkwiących w systemie kapitalistycznym, zmuszając go do wyrzeczeń iograniczenia naturalnej dla niego tendencji do podnoszenia efektywności i zysku wmożliwie najkrótszym terminie. 254 Wilkin pisze, iż „kilkadziesiąt lat konfrontacji zkomunizmem (czy inaczej, socjalizmem typu marksistowskiego) wymusiło na kapitalizmiedużo modyfikacji, zwłaszcza w sferze socjalnej. Indukowany przez socjalizm „efektdemonstracji” spowodował niewątpliwie przyspieszenie w krajach kapitalistycznychwdrażania takich idei, jak: powszechna oświata, ochrona zdrowia finansowana ze źródełpublicznych, powszechne zabezpieczenie socjalne, ograniczenie zjawiska nędzymaterialnej, zmniejszenie rozpiętości dochodów, itd. 255 Dlatego autor ten zadaje wprostpytanie o to, „czy bez komunistycznego zagrożenia i konkurencji ideologicznej, militarnejoraz ekonomicznej, kapitalizm byłby taki, jaki jest obecnie: znacznie bardziej ludzki iznacznie bardziej „socjalistyczny" niż był przed rokiem 1917?” 256 Do podobnychwniosków dochodzi Lech Koczanowicz przytaczający przemyślenia Clausa Offe’a. Tenostatni bowiem zastanawiając się nad sytuacją europejskiej lewicy po upadku blokuwschodniego doszedł do wniosku, że była ona znacznie silniejsza, a jej zdobycze bardziejdaleko idące za czasów istnienia tego bloku. Na zachodzie funkcjonowało „przekonanie ostabilności systemu socjalistycznego i o tym, że stworzył on alternatywną wizjęspołeczeństwa. (...) Konsekwencją tego przekonania było branie pod uwagę w polityce254Thurow L. C, Przyszłość kapitalizmu : jak dzisiejsze siły ekonomiczne kształtują świat jutra,Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław, 1999, str. 12.255 Wilkin J., Jaki kapitalizm, jaka Polska, PWN, Warszawa, 1995, str. 23-24.256 Tamże, str. 24.130