PRACA DOKTORSKA

następuje: „w Warszawie nie trzeba nikomu przypominać, do czego jest zdolne państwototalitarne, pragnące unicestwić wolność. Myślę jednak, że nie doceniamyniebezpieczeństwa płynącego z drugiej strony - tego, które tworzą wielkie rynki, wielkibiznes - ponieważ rynek funkcjonuje w aurze wolności, działa w aksamitnychrękawiczkach, przy użyciu metod, które z wolnością utożsamiamy. I to do tego stopnia, żew tej części świata są ludzie, którzy uważają, że ponieważ mają wolność robieniazakupów, są demokratami. Ale klienci sklepów to jeszcze nie obywatele - niezależnie odtego, że niektórzy nakłaniają nas do myślenia, iż stając się wydajnymi pracownikami idobrymi konsumentami, automatycznie stajemy się obywatelami-demokratami.(...)amerykańscy nowi demokraci z Bill’em Clinton’em na czele, nowi laburzyści Tony'egoBlair’a, nowi socjaldemokraci kanclerza Gerhard’a Schroeder’a - wszyscy oni zgodzili się,że wielkie demokratyczne państwa opiekuńcze wytwarzają w ludziach poczuciezależności, wpędzają swych obywateli w stan letargu, umacniają model rządu klienckiego,polegający na tym, że obywatele oczekują od rządzących, iż ci rozwiążą ich problemy, asami uchylają się od odpowiedzialności. Bardzo to zdrowa zmiana stanowiska. Sam jestemczłowiekiem postępowym, człowiekiem lewicy, ale uważam, że prawicy wielezawdzięczamy - to ona przypomina nam, że państwa biurokratyczne uzależniają ludzi odsiebie, a jednocześnie podkopują obywatelskość. Ale miejsce mitu wielkiego państwa zająłnowy mit, (...) zrodzony z przekonania, że rynek rozwiąże problemy, których rządy niepotrafią rozwiązać. Jednak sam rynek, podobnie jak samo państwo, to za mało; co więcej,rynek stwarza też zagrożenia dla społeczeństwa obywatelskiego.” 477Oczywiście zupełnie odmienne poglądy prezentuje w tej materii FrancisFukuyama, który widzi w globalnym kapitalizmie wolnorynkowym podstawę trwałościspołeczeństwa demokratycznego oraz sposób na obniżenie poziomu biedy na świecie. 478W stosunku do globalizacji podobne poglądy prezentuje A. B. Atkinson, który sprzeciwiasię tzw. Transatlantic consensus, zgodnie z którym globalizacja nieuchronnie prowadzi dowzrostu nierówności płacowych i dochodowych. Przeprowadzona przez Atkinson’a477 Barber B., R., Globalny Dżin, Gazeta Wyborcza, nr 152, 1-2 lipiec 2000.478 Fukuyama F., Globalizacja do bicia, Gazeta Wyborcza, nr 152, 1-2 lipiec 2000.230