PRACA DOKTORSKA

żyjących na marginesie („under-class”), przejawiających zachowania przestępcze czygeneralnie dewiacyjne. W związku z powyższym, takie a nie inne widzenie rzeczywistościtych warstw powoduje, że stosowane polityki społeczne nastawione są bardziej naprzywrócenie wykluczonych do pracy, niż walkę z samym wykluczeniem. We Francjispołeczna percepcja wykluczenia społecznego jest zgoła odmienna. Termin „exclusion”odnosi się przede wszystkim do społecznych procesów, zaś sami wykluczeni nie sąpostrzegani jako winni, ale jako ofiary. Wynika to z właściwego dla francuskiegospołeczeństwa paradygmatu postrzegania rzeczywistości społecznej (który z resztą obecnieulega zmianie), a który ukształtował się w toku historii tego społeczeństwa. Pojęciewykluczenia związane jest we Francji z innym pojęciem oddającym ów społecznyparadygmat, a mianowicie z rozdarciem społeczeństwa (fracture sociale), które to pojęciezakłada wcześniejsze odwołanie do silnie obecnej w tym społeczeństwie idei jednościnarodowej, jako zintegrowanego ciała społeczno-politycznego, które swoje korzenieczerpie z durkheimowskiej solidarności społecznej. Tymczasem anglosaksońskiparadygmat społeczny jest zupełnie inny, gdyż odwołuje się głównie do podejściautylitarystyczno-indywidualistycznego. 251W ramach teorii „paradygmatu welfare state” należy dokonać podobnegorozróżnienia, jakie uczynił Thomas Kuhn, oddzielając okres stabilizacji w rozwoju nauki,od okresu, kiedy zachodzi w niej rewolucja, czyli zmiana paradygmatu. 252 Podobnie jest wprzypadku polityk składających się na konstrukcję państwa o orientacji społecznej. Wokresie stabilizacji konflikty dotyczą pomniejszych spraw rozgrywających się w obrębiepodzielanego przez wszystkich paradygmatu. Tymczasem w okresie kryzysurewolucyjnego dochodzi do krytyki podstaw całego systemu, co narusza aktualnyparadygmat i sprzyja wyłonieniu się paradygmatu konkurencyjnego. W okresie tymniezgoda wśród twórców społecznego obrazu rzeczywistości dotyczy sprawfundamentalnych, takich jak, to, czym jest postęp, rozwój, czy sprawiedliwośćspołeczna. 253251 Merrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France, Paris, 1997, str. 72-73.252 Patrz: Kuhn T. S., Struktura rewolucji naukowych, Fundacja "Aletheia", Warszawa, 2001.253 Merrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France, Paris, 1997, str. 74.129