PRACA DOKTORSKA

nie jest więc dla Platona dobrem samym w sobie, ale jedynie względną wartością. 52Arystoteles nie zgadzał się pod tym względem ze swoim nauczycielem i stwierdził w„Etyce Nikomachejskiej”, że sprawiedliwość jest identyczna z doskonałością etyczną. 53Uważał on jednak, że sprawiedliwe jest to, co jest zgodne z prawem i wiąże się zposzanowaniem równości w tym zakresie. Równość u Arystotelesa pozostaje pojęciemabstrakcyjnym. Samą sprawiedliwość wiązał zaś z proporcjonalnością, gdyż dobra winnybyć dzielone proporcjonalnie do wkładu każdego pretendenta. 54 Kilkanaście wiekówpóźniej Thomas Hobbes stworzył swoją teorię sprawiedliwości, która stanowiła jegozdaniem system reguł zabezpieczających ludziom wzajemne korzyści. Na straży owegosystemu stało państwo, czyli Lewiatan, gdyż ludzie z natury egoistycznie nastawieniwzględem siebie, samodzielnie nie byliby w stanie zawiązać minimalnej kooperacji,prowadząc jedynie permanentną wojnę wszystkich ze wszystkimi. 55W toku dalszych historycznych rozważań nad pojęciem sprawiedliwości,poszczególni myśliciele dostrzegali coraz to nowe różnice, jakie dzielą ludzi. Jedneuznawali za prawomocne, inne za niesprawiedliwe. Zaś, aby pokonać te ostatnie, tworzylizasady sprawiedliwości, które zastosowane w społeczeństwie miały pozwolić nazwalczanie nierówności i przeprowadzenie odpowiednich kompensacji.Na podstawie powyższych stwierdzeń można dokonać bardzo interesującegorozróżnienia teorii sprawiedliwości. Rozróżnienie to będzie się opierało naprzeciwstawieniu sobie teorii odwołujących się do racjonalizmu, i tych budujących swojepodstawy na fundamencie moralnym. Zdaniem zwolenników pierwszego podejściaspojrzenie od strony racjonalizmu gwarantuje teorii sprawiedliwości jej obiektywność,dlatego, że obejmuje swym zakresem zarówno jednostki moralne, jak i te, którym wartościmoralne są obojętne. Sprawiedliwość utożsamiana jest wówczas z kompromisem, dojakiego dochodzi pomiędzy partnerami dążącymi do maksymalizacji swoich korzyści.Przykładem takiego podejścia jest klasyczny utylitaryzm, który krytykowany jest głównie52 Morawski W., Socjologia Ekonomiczna, PWN, Warszawa, 2001, str. 284.53 Efektywność a sprawiedliwość, red. Wilkin J., "Key Text", Warszawa, 1997, str.63.54 Young H. P., Sprawiedliwy podział, "Scholar", Warszawa, 2003, str. 23.55 Sprawiedliwość społeczna, praca zbiorowa, Cichomski B., Kozek W., Morawski P., Morawski W.,Scholrar, Warszawa, 2001, str. 15.32