PRACA DOKTORSKA

publicznych, miało być stymulatorem popytu oznaczającego wzrost gospodarczy.Tymczasem obecnie w związku ze zmianą sytuacji gospodarczej polityka keynesowskaprzestała być efektywna, zaś bezrobocie, i to głównie długotrwałe, nęka coraz większączęść społeczeństwa. 568 Wymaga to zdaniem Rosanvallon’a powtórnego przemyśleniarelacji między prawem do pomocy, aktywnością i prawem do pracy. Tymczasem rozrostpasywnego państwa opiekuńczego doprowadził do rozłamu między społeczeństwem iekonomią, a tym samym do rozejścia się dróg sprawiedliwości i efektywności. Francuskiepaństwo o orientacji społecznej musi w XXI wieku stać się aktywnym Etat-providence,którego rola będzie polegała na przezwyciężaniu społecznego wykluczenia za pomocąpraw społecznych trzeciej generacji, oznaczających pozytywne zobowiązania. Ponieważproblem bezrobocia nie może być już rozwiązany zgodnie z logiką ubezpieczeniową, apomoc nie może polegać li tylko na biernym wypłacaniu świadczeń, rozwiązaniem jestpomoc poprzez pracę, rozumianą jako szeroko pojętą aktywność człowieka. Pozytywnezobowiązanie to połączenie prawa do pomocy z obowiązkiem aktywności. Zasadniczązaletą tego rozwiązania jest to, że wcale nie oznacza ono kroku wstecz na poziomie prawspołecznych, lecz przeciwnie wypełnia to prawo dodatkową treścią, gdyż prócz gwarancjiświadczenia dla biernej jednostki, gwarantuje człowiekowi aktywność równoznaczną zzachowaniem autonomii, a tym samym kontaktu ze społeczeństwem. 569 Nowatorstwo tegorozwiązania polega na połączeniu abstrakcyjnej i generalnej reguły właściwej dla każdegoprawa, z jednostkowym i zindywidualizowanym podejściem. Jest to bardzo ważne wzwiązku z rozdarciem zasłony niewiedzy i rozbiciem homogenicznej grupy, jaką dotądstanowili świadczeniobiorcy. Dochodzi więc do powtórnego odkrycia podejściabiograficznego, wynikającego z operacjonalizacji pojęcia wykluczenia, którego nie da sięująć w ramach tradycyjnych kategorii statystycznych, gdyż wymagana identyfikacjipewnych wspólnych dla określonych jednostek życiowych trajektorii. Podejście to jednakz pewnością niesie za sobą zagrożenie nadmiernej kontroli społecznej i arbitralności. 570568 Rosanvallon P., La Nouvelle Question Sociale – Repenser l’Etat Providence, Seuil, Paris, 1995, str. 133-162.569 Tamże, str. 176-187.570 Tamże, str.197-220.270