PRACA DOKTORSKA

jednostek i do ich działania w określonych okolicznościach. Te dwa rodzaje działańodnoszą się do różnych podmiotów i muszą być oddzielnie rozważane. 97Teoria sprawiedliwości Rawls’a ma charakter kontraktualistyczny, co oznacza, żeodwołuje się do tradycji umowy społecznej, lecz równocześnie zdaniem samego autorawzbija się na wyższy szczebel grupy tych teorii, gdyż nie dotyczy już tylko genezy samegospołeczeństwa, ale zgody co do pewnych zasad sprawiedliwości, na których społeczeństwoto ma się budować.Jak w każdej teorii umowy społecznej punktem wyjścia jest stan natury, a więcswoista sytuacja pierwotna. Jest to oczywiście założenie hipotetyczne, którego celem jestzbadanie i wyjaśnienie podstaw moralnych ludzkiej wrażliwości w zakresiesprawiedliwości społecznej. To właśnie w owej sytuacji pierwotnej ludzie muszą dokonaćwyboru zasad, na których będzie się opierało społeczeństwo, w którym pragną żyć. Bardzoważnymi elementami sytuacji pierwotnej są zasłona niewiedzy oraz racjonalnośćjednostek. Zasłona niewiedzy odnosi się do sytuacji, w której ludzie nie wiedzą nic natemat swojej pozycji w społeczeństwie, ani na temat swoich naturalnych dyspozycji.Spotykając się konfrontują wyłącznie swoje odmienne wizje dobra oznaczającegokonkretne plany życiowe, do realizacji których chcą dążyć. W sytuacji pierwotnej ludziesą hipotetycznie równi, choć ich równość odnosi się wyłącznie do poziomu podmiotówmoralnych, mających własną koncepcje dobra i poczucie sprawiedliwości. Jednostki wsytuacji pierwotnej zachowują jednak swoją racjonalność, która opiera się na elementachwiedzy ogólnej, a która każe im chcieć raczej więcej, niż mniej dóbr pierwotnych. 98Dobra pierwotne umożliwiają ludziom zaspakajanie racjonalnych pragnień. Na tympoziomie nie ma sprzeczności między utylitarystami, a teorią umowy społecznej Rawls’a,gdyż w obu przypadkach celem jest najbardziej racjonalny, długofalowy plan życia, doktórego realizacji owe dobra pierwotne są niezbędne. Najbardziej chyba podstawowymidobrami pierwotnymi są wolność i szacunek do samego siebie, ale Rawls zalicza do nich97 Tamże, str. 17-21, 79.98 Tamże, str. 24-25, 31-34, 167-199. Patrz również: Young H. P., Sprawiedliwy podział, "Scholar",Warszawa, 2003, str.198.53