PRACA DOKTORSKA

niemożliwe. Malthus prezentuje więc swoisty demograficzny fatalizm, który ostateczniew toku historii społeczeństwa został poddany falsyfikacji. 143W ujęciu Malthus’a wszelkie zabiegi idące w kierunku realizacji współcześnierozumianej sprawiedliwości społecznej nie tylko nie są efektywne z punktu widzeniaekonomicznego, ale przynoszą degradację życia całego społeczeństwa. Podobnie jakpodzielający w tym zakresie jego poglądy Ricado 144 , nie przewidział on potencjałuinwencji drzemiącej w przedsiębiorcy oraz fenomenu właściwego dla społeczeństwaprzemysłowego, jakim jest wzrost produktywności, który powoduje, że dzięki postępowitechnologicznemu z takich samych nakładów można otrzymać coraz to większą ilośćproduktu. W ten sposób malhusiański fatalizm demograficzny legł w gruzach.Tymczasem pewne znaczące elementy myśli Malthus’a przetrwały do dniadzisiejszego, a odnaleźć je można we współczesnym neoliberalizmie. Chodzi przedewszystkim o przekonanie o tym, że pomoc ze strony państwa jest nieefektywna i przynosiprzeciwne rezultaty do zamierzonych. Współczesnym reprezentantem tego nurtu jest F.von Hayek.Poglądy Hayek’a są o tyle ciekawe, że on sam nie zakłada występowaniasprzeczności między sprawiedliwością a efektywnością. Problem jednak polega na tym, wjaki sposób definiuje on pojęcie sprawiedliwości. Znaczące jest również to, że w jego teoriisprawiedliwość jest efektywności całkowicie podporządkowana. Teoria sprawiedliwościHayek’a została już omówiona w rozdziale wcześniejszym, dlatego w tym miejscu nastąpijedynie przypomnienie jej zasadniczych zrębów.Hayek rozróżnił więc dwa typy sprawiedliwości: „sprawiedliwość dystrybutywną”oraz „sprawiedliwość komutatywną”, przy czym jest on całkowitym przeciwnikiem tejpierwszej i opowiada się wyłącznie za drugą jej formą. Sprawiedliwość dystrybutywnaodnosi się do równości materialnej wszystkich ludzi i zakłada potrzebę powtórnegopodziału dochodu narodowego, zaś sprawiedliwość komutatywna, której zdecydowanymzwolennikiem jest Hayek, realizuje się „w bezosobowym procesie rynkowym”,143 Minc A., Les prophètes du bonheur, Grasset, Paris, 2004, str. 69-72.144 Tamże, str. 111-112.79