PRACA DOKTORSKA

tym, że wierność tradycyjnemu „welfare state może w istocie oznaczać brak jegoprzystosowania do zmieniającej się rzeczywistości i przesądzić o jego ostatecznej klęsce.Kończąc generalne rozważania nad przyszłością państwa o orientacji społecznejwarto wspomnieć o jeszcze jednej wizji jego przyszłości, która mimo tego, że nosi wszelkieznamiona utopii, godna jest przytoczenia. Chodzi o koncepcję budowy społeczeństwa bezwzrostu 553 , w którym, w przeciwieństwie do sytuacji obecnej, produktywizm i wzrostprzestaną stanowić wartość samą w sobie, będąc fałszywym synonimem ludzkiegoszczęścia. Wartościami tego społeczeństwa są altruizm stawiany nad egoizmem,współpraca stawiana nad rywalizacją, wypoczynek i przyjemność nad obsesją pracy orazrozum nad racjonalizmem. Zdaniem Serge’a Latouche głównymi wadami społeczeństwawzrostu są: drastyczny wzrost nierówności i niesprawiedliwości, degradacja środowiskanaturalnego i jakości życia człowieka, tworzenie iluzji dobrobytu i budowa antyspołeczeństwa.Dlatego autor ten opowiada się za zastąpieniem pojęcia efektywnościpojęciem ekoefektywności, które ma być podstawą zrównoważonego rozwoju. Latouchezdaje sobie sprawę z tego, że brak wzrostu w społeczeństwie opartym na wzroście byłbytragedią, dlatego kończy rozważania stwierdzeniem, iż „społeczeństwo bez wzrostumożliwe jest tylko w nim samym”. 554Pomimo faktu, że koncepcja społeczeństwa bez wzrostu jest wizją bardzo odległą,która w obecnych warunkach nie wydaje się być możliwą do realizacji, to prowokuje onabardzo istotne pytania, które padły również na początku niniejszej rozprawy, a wśród nichpytanie o zasadniczy cel funkcjonowania naszego społeczeństwa. Czy jest nim corazszybszy wzrost mierzony kategoriami przyrostu PKB per capita? Czy też celem tymwinien być dobrobyt i szczęście człowieka? Prawdopodobnie pewne elementy koncepcjispołeczeństwa bez wzrostu mogą być przydatne w konstrukcji „welfare state XXI wieku”.Świadczyć może o tym fakt, że znalazły się one również w koncepcji nowej „trzeciejdrogi” Giddens’a. Autor ten mówi o szczęściu jako nadrzędnym celu naszegofunkcjonowania, niekoniecznie utożsamianym ze stanem materialnym. Jest zwolennikiem553 Latouch S., Pour une société de décroissance, Le Monde Diplomatique, nr 596, listopad 2003.554 Tamże.263