PRACA DOKTORSKA

owiem inwestycjami długoterminowymi, a z powodów, o których pisał Toffler, mówiąciż współczesny kapitał jest niematerialny i osobowy zarazem, i że kapitału ludzkiego niemożna raz na zawsze kupić, w rozumieniu społeczeństwa przemysłowego, inwestowaniew niego nie wydaje się spełniać tradycyjnego rachunku ekonomicznego. Dlategoinwestycje w kapitał ludzki, wiedzę i kompetencje, stanowią największe wyzwanieotwierające się przez „welfare state XXI wieku”. Państwo to nie może być w dalszym ciąguogarnięte obsesją równości 534 lecz równość jest w nim rozumiana, jako równe prawo do„włączenia społecznego” 535 (w opozycji do wykluczenia), które jest gwarantowane poprzezwyposażenie każdego w niezbędne narzędzia umysłowe i intelektualne, pozwalające naswobodne funkcjonowanie w społeczeństwie trzeciej fali. Państwo o orientacji społecznejprzyszłości nie może, jak to czynił jego poprzednik, przejmować całej odpowiedzialnościza jednostki, lecz musi zadbać o spełnienie określonych społecznych warunków, którepozwolą ludziom zadbać o siebie samodzielnie. Zdaniem Amertya Sen’a, podstawowymwarunkiem odpowiedzialności jest wolność działania, którą gwarantuje we współczesnymspołeczeństwie między innymi edukacja. 536Idee leżące niegdyś u podstaw „welfare state” pozwoliły na ujarzmienie dzikiegokapitalizmu na poziomie państw narodowych. Obecnie jednak wiele zjawisk, które dotądfunkcjonowały w ramach państwa narodowego, wiele problemów, które udawało się natym poziomie rozwiązywać, wyzwoliło się z jego więzów zyskując charakter globalny.Działania państwa nie są względem nich efektywne, przez co powstaje potrzebastworzenia określonych narzędzi na poziomie międzynarodowym, które będą mogłyefektywnie oddziaływać na nową rzeczywistość. Mówiąc o „welfare state XXI wieku”,musimy pamiętać, że po części powinien mu towarzyszyć „welfare world”.Benjamin Barber stwierdził, że współcześnie zglobalizowaliśmy kapitalizm, a z nimidee efektywności i konkurencji, jednakże nie udało się jak dotąd zglobalizować534 Określenie zapożyczone z: Zagrodzka D., Żwawym krokiem trzecią droga, Gazeta Wyborcza, nr. 159, 10-11 lipca 1999.535O „społeczeństwie włączającym” pisze A. Giddens (w:) Giddens A., Trzecia droga: odnowasocjaldemokracji, "Książka i Wiedza", Warszawa, 1999, str. 90-98.536 Sen A., Rozwój i wolność, "Zysk i S-ka", Poznań, 2002, str. 299-301.257