PRACA DOKTORSKA

wkładu i jednostkowych decyzji. Jednak zdaniem autora „można dowodzić, że wyraźneuświadomienie sobie pewnych rodzajów ogromnej różnorodności indywidualnej i ich roliw ocenie nierówności, może w efekcie zmniejszyć znaczenie problemu motywacji” 178 .Nasze motywacje, a co ważniejsze, zdolności wynikają również z czynników całkowicieod nas niezależnych, związanych z płcią, miejscem urodzenia w sensie geograficznym, alei społecznym.W związku z powyższym Sen opowiada się za zastąpieniem wąsko rozumianejefektywności ekonomicznej, rozpatrywanej czy to w kategoriach użyteczności (w sensiePareto), czy w odwołaniu do wskaźników dochodowych, pojęciem efektywnościodnoszącym się do zdolności funkcjonowania (analogicznie do jego rozumieniasprawiedliwości społecznej). Wówczas wymóg efektywności zakłada, że „,zdolnościżadnej osoby nie da się powiększyć, jeśli zdolności wszystkich pozostałych osób pozostanąna co najmniej dotychczasowym poziomie”. 179 Realizacja tego wymogu, czy zbliżanie siędo jego realizacji, powinno pozytywnie wpływać również na klasycznie rozumianąefektywność ekonomiczną. Nacisk nie jest bowiem kładziony na równość na poziomiefaktycznych osiągnięć, a jedynie na zdolności, czyli równość na poziomie wolnościosiągania. To jednostce jest natomiast pozostawiony wybór, za który ponosi pełnąodpowiedzialność, w zakresie tego czy skorzysta ona z posiadanego potencjału, czy teżnie. Wydaje się być zasadnym przypuszczenie, że w dobie społeczeństwa opartego nawiedzy, podejście od strony ludzkich zdolności i możliwości, a nie od ich faktycznychosiągnięć, pozwoli na zaistnienie synergii między sprawiedliwością a efektywnością wrozumieniu Sen’a. 180Sen jest przekonany, że inwestowanie w człowieka, w jego wolność rozumianąjako możliwość realizacji swoich aspiracji i planów życiowych ma priorytetowe znaczenierównież dla rozwoju gospodarczego. Twierdzi więc, że „rozbudowanemu mechanizmowirynkowemu powinien towarzyszyć system społecznych sposobności, który zabezpieczałbyspołeczną sprawiedliwość. Szczególnie w krajach rozwijających się bardzo istotne są178 Tamże, str. 168.179 Tamże, str. 170.180 Tamże.95