PRACA DOKTORSKA

Zbliżając się do końca tego podrozdziału przedstawione zostaną obecnie poglądy,które podtrzymując twierdzenie o całkowitej odrębności logiki efektywnościekonomicznej i sprawiedliwości społecznej, jednocześnie otwierają drogę do ich bardziejrównoprawnego traktowania, wykazując wręcz, że oba te wymogi wzajemnie siebiepotrzebują, a ich koegzystencja gwarantuje społeczny rozwój.Teoretykiem, którego rozważań nie można w tym miejscu pominąć, jestniewątpliwie Arthur Okun, autor opublikowanej w 1975 roku książki „Equality andEfficiency” (Równość i efektywność), która nie doczekała się na razie swojego polskiegotłuczenia, a która we Francji pod takim samym tytułem opublikowana została w roku1982. Autor przedstawił w niej dogłębną charakterystykę kontrowersji wynikających zewspółwystępowania w obrębie współczesnych zachodnich społeczeństw kapitalizmu idemokracji przedstawicielskiej. Już na samym wstępie Okun relatywizuje stwierdzając, żeistnieją zarówno takie sytuacje, w których efektywność i równość wzajemnie sięwspomagają, ale i takie, w których sobie przeczą. 152Kapitalizm i demokracja to zdaniem Okuna bardzo ciekawe zestawienie, gdyż obate systemy, powszechnie występujące w ramach cywilizacji zachodniej, posługują sięzupełnie odmienną logiką. Demokracja to domena praw, a więc równości isprawiedliwości, gdzie każdy człowiek, przynajmniej teoretycznie, winien mieć taką samąwagę, gdyż jednemu człowiekowi przyporządkowany jest jeden głos wyborcy. Kapitalizmzaś to sfera rynku, a więc optymalizacji rezultatów, efektywności i produktywności, gdziepanują skrajne nierówności, a znaczenie człowieka mierzy się ilością zgromadzonegoprzez niego kapitału („pieniężnych głosów”). Okun uważa tym samym, że kontrowersjamiędzy efektywnością a sprawiedliwością, jest tak naprawdę również kontrowersjąmiędzy demokracją a kapitalizmem. 153Uważa on również, że prawa, z których korzystamy w ramach demokracji, są wdużym stopniu oderwane od rzeczywistości ekonomicznej. Gdybyśmy musieli za niepłacić, na pewno korzystalibyśmy z nich rozważniej (np. usługi strażaków). Z drugiejjednak strony ich powszechna dostępność gwarantuje równość między obywatelami bez152 Okun A., Egalité vs Efficacité – Comment trouver l’équilibre? Economica, Paris, 1982, str. 4.153 Tamże.84