Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
p'ititay 440 441 p'uchukaq<br />
Pe.Aya: pitita.<br />
p'ititay. v. Edificar recámaras interiores<br />
en las habitaciones espaciosas.<br />
p'itititiy. v. Fisiol. Fatiga violenta con<br />
palpitaciones cardíacas, debido a<br />
esfuerzo o enfermedad. SINÓN:<br />
sonqo phatatay.<br />
p'itiy. v. Arrancar una cuerda o tira. ||<br />
Desprender o separar una hilera o<br />
cadena de algo. SINÓN: hanuk'ay. ||<br />
V. WAÑUNAYAY. Pe.Aya: pitiy.<br />
Pe.Jun: latriy. Ec: pitina.<br />
p'ituy. v. Anhelar, desear, codiciar,<br />
apetecer, ansiar. SINÓN: munakuy.<br />
Pe.Aya: munay. Ec: munana.<br />
p'ituykachay. v. Ser diligente, solícito,<br />
activo, ejecutivo. SINÓN:<br />
k'uchiykachay.<br />
p'itwiy. v. V. P'IKWIY.<br />
p'olqa. s. Esquive, engaño, tramoya,<br />
desvío, rehuida. SINÓN: pantachi,<br />
witi. Pe.Aya: chawka, kutu.<br />
p'olqachiq. adj. y s. Engañador,<br />
esquivador, falseador. SINÓN:<br />
pantachiq, sawqaq. Pe.Aya:<br />
chawkaj, kutuj.<br />
p'olqachiy. v. Esquivar, engañar con<br />
ademanes. Pe.Aya: chawkay, kutuy.<br />
Pe.Jun: pantachiy. || V. KACHAÑA.<br />
p'olqo. s. Zapat<strong>illa</strong> de género. Los<br />
q'eros de Paucartambo, Qosqo,<br />
utilizan p'olqos hechos del<br />
cuello de llamas y alpacas.<br />
|| Medias de lana o calcetines de lana<br />
para niños. SINÓN: chaqpitu. Pe.Aya:<br />
pulku. Bol: pullqo. Ec: pullku.<br />
p'onqo. s. Poza, pozo, estanque, represa,<br />
embalse. Pe.Aya: pukio. Pe.Jun:<br />
puusu. || V. P'UYUNQO.<br />
p'onqochakuy. v. V. P'ONQOYAY,<br />
P'UYONQOY.<br />
p'onqochay. v. Empozar, represar,<br />
embalsar y estancar el agua. Pe.Aya:<br />
pukiuchay. Pe.Jun: puusuy. Arg:<br />
posuchay.<br />
p'onqoyachiy. v. Hacer empozar. ||<br />
Hacer pozas y represas. Pe.Aya:<br />
pukiuchay. Pe.Jun: puusuchay.<br />
p'onqoyay. v. Convertirse en represa,<br />
estanque, poza o piscina. SINÓN:<br />
p'onqochakuy.<br />
p'oqa. s. Presión, ajuste, compresión.<br />
SINÓN: ñit'i. Ec: nukta. Pe.Jun: llapi.<br />
p'oqakuy. v. Ajustarse, comprimirse,<br />
apretarse con las manos algun tumor,<br />
espin<strong>illa</strong> o acné con el fin de sacar el<br />
humor o materia en<br />
descomposición.<br />
p'oqana. s. NEOL. Compresor, exprimidor,<br />
estrujador. SINÓN: ch'awana.<br />
p'oqaq. adj. y s. Ajustador, compresor,<br />
estrujador. Persona que ajusta algo<br />
para extraer el zumo o jugo. Pe.Aya:<br />
ñitiq. Pe.Jun: llapiq. Ec: nutkaj.<br />
p'oqasqa. adj. Ajustado, apretado,<br />
exprimido, comprimido con la<br />
mano o con algún instrumento<br />
compresor. EJEM: sinchi p'oqasqa<br />
añawiqa ismupunmi, la fruta muy<br />
apretada se pudre. Pe.Aya: ñitisqa.<br />
Pe.Jun: llapiska. Ec: nutasja.<br />
p'oqay. v. Comprimir, ajustar,<br />
presionar con las manos o algún<br />
instrumento la fruta o algo para<br />
sacar el jugo o líquido. Pe.Aya:<br />
ñitiy. Pe.Jun: llapiy. Ec: nuktana.<br />
p'osqo. s. y adj. Amargo, ácido, agrio.<br />
|| Salado, avinagrado. SINÓN:<br />
qhatqe. EJEM: p'osqo aqha, chicha<br />
avinagrada. Pe.Aya: jamia,<br />
puchjo. Pe.Jun: traktra. Pe.S.Mar:<br />
ayak. Bol: puchqo. Ec: pushqo,<br />
askak.<br />
p'osqo oqa. s. V. APIÑA.<br />
p'osqochaq. s. Fermento, acidulante,<br />
salador. Pe.Aya: jamiaj. Pe.Jun:<br />
traktraj. Bol: p'ussh qooq.<br />
p'osqochiq. adj. y s. V. QHATQEQ.<br />
p'osqollaña. adj. V. P'OSQOY P'OS-<br />
QOY.<br />
p'osqolli. s. Pat. Vinagrera, acidez<br />
estomacal, sensación de acidez en<br />
la boca, el paladar y el estómago.<br />
p'osqonay. v. Desacidular, quitar el<br />
ácido o lo salado de algún<br />
producto para ser aprovechado<br />
como alimento.<br />
P'osqonayay. v. Ponerse acidas y<br />
avinagradas algunas sustancias o<br />
alimentos. || fam. Ponerse de mal<br />
humor una persona.<br />
p'osqorillo. adj. y s. Amargúete,<br />
renegón, neurótico, avinagrado,<br />
irascible. SINÓN: phiñakuq.<br />
p'osqoy. v. Salarse, avinagrarse,<br />
fermentarse un alimento o bebida.<br />
SINÓN: p'ushqoy. Pe.Aya: pushkoj.<br />
Bol: p'ushqoy. Ec: pushkuna.<br />
p'osqoy misk'i. adj. V. AS P'OSQO. AS<br />
MISK'I.<br />
p'osqoy p'osqoy. adj. Saladísimo,<br />
muy ácido, muy amargo. SINÓN:<br />
p'osqollaña.<br />
p'osqoyachiy. v. Agriar, acidular,<br />
avinagrar. || Fermentar. || Salar.<br />
SINÓN: aqhayachiy, qhatqechay.<br />
EJEM: mikhuna p'osqoyachiy,<br />
fermentar o salar la comida. Ec:<br />
p'ushqo askakyai.<br />
p'osqoyaq. s. V. QHATQEYAQ.<br />
p'osqoyay. v. Salarse, acidularse,<br />
avinagrarse gradualmente las<br />
frutas o alimentos al fermentar.<br />
Bol: pushqoy. Ec: push kuna.<br />
p'uchuka. s. Conclusión, final o<br />
término. SINÓN: tukukuy. Pe.Aya:<br />
puchuka, pallwa. Pe.Jun: kamaka.<br />
p'uchukachiy. v. Hacer terminar,<br />
acabar o finalizar cualquier<br />
actividad. Pe.Aya: puchukachiy.<br />
Pe.Jun: kamakachiy.<br />
p'uchukapuy. v. Finalizar, concluirse,<br />
extinguirse, prescribir de<br />
alguna manera algo que empezó.<br />
SINÓN: tukukapuy.<br />
p'uchukaq. adj. Concluible, finali-