Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
esarse 794 795 buho<br />
besarse. v. Neol. Much'anakuy.<br />
beso. s. Neol. Much'a.<br />
bestializan v. Uywayachiy.<br />
bestializarse. v. Aywachakuy.<br />
bienaventurado,–da. adj.<br />
Kusisamiyoq, sumallisqa.<br />
bifurcación. s. P'alqa. Ec: pallka.<br />
Pe.Aya: palja.<br />
bigote. s. Sunkha. Bol: sunka.<br />
bilis. s. Anat. Hayaqe.<br />
billón. adj. Núm. Lluna, llona.<br />
bípedo,–da. adj. Iskay chaki.<br />
bisabuela. s. Awk<strong>illa</strong>, awkila.<br />
bisabuelo. s. Awkillu, awkilu.<br />
bisojo. adj. Lerq'o, wesq'o. Bol:<br />
q'ewsañawi. Pe.Jun: witrku. V.<br />
vizco.<br />
bisturí. s. Med. Tumi. Sinón:<br />
kuchuna, sirk'ana.<br />
bizco. adj. Lerq'o, wesq'o.<br />
biznieto. s. Anpullu, chupullu, willka,<br />
tari.<br />
blanco,–ca. adj. Yuraq. Pe.Anc:<br />
yulaq. Pe.Aya: kuyllu. Pe.Jun:<br />
yulaq, utkhu. Bol: qoyllu.<br />
blancura. s. Yuraq kay.<br />
blando,–da. adj. Llanp'u, panku,<br />
ñapu. Pe.Anc: ñanpu, ñinpu.<br />
Pe.Aya: qapia.<br />
blanqueador,–da. adj. s. Yuraqya<br />
chiq. Arg: yurakyacheq.<br />
blanquear. v. Yuraqyay.<br />
blanquearse. v. Utkhuyay, yuraqyay,<br />
yuraqman tukuy. Pe.Anc: yuraqay.<br />
Pe.Caj: amakiyay. Bol: yurajyay.<br />
boa. s. Zool. (boido sp). Wata puñuq.<br />
bobear. v. Uparayay, oparayay. fig.<br />
oqarayay.<br />
bobo. adj. Upa, opa, fam. opa,<br />
oqatarpu, hat'upa, hanrapa. Bol:<br />
fara.<br />
boca. s. Anat. <strong>Simi</strong>. fig. bocón: qhasu<br />
simi. || Hatun simi; boca grande. ||<br />
Phanka simi: boca ancha. ||<br />
Huch'uy simi: boca pequeña. ||<br />
Wist'u simi: boca torcida. || Ch'aki<br />
simi, phaski simi: boca seca. ||<br />
llank'i simi: boca pastosa. ||<br />
Hanya simi: boca abierta. || Llik'i<br />
simi; boca rasgada. Ec: shimi.<br />
bocado. s. Malli.<br />
bocina. s. Pututu. Sinón: wayllaq'epa.<br />
bocio. s. Med. Q'oto.<br />
bocón,–na. adj. <strong>Simi</strong>sapa. Arg:<br />
simillu.<br />
bofe. s. Anat. Sorq'an.<br />
bofetada. s. Ch'aqla. Pe.Anc: laqlay.<br />
Pe.Aya: chaqlla. Arg: samay. Bol:<br />
chajlla.<br />
bola. s. Qhorurunpa. sinón: sinku,<br />
qollo Bol: murqo, qhorurunpa,<br />
sinku.<br />
bolo de coca. s. Kuka hach'u.<br />
bolsa. s. Bot. (capsellas bursa<br />
pastoris). Anka weqe.<br />
bolsa. s. Ch'uspa. Pe.Anc: wallpa,<br />
piksha. Pe.Aya: chuspa. Pe.Jun:<br />
lunku. Pe.S.Mar: piksha. Bol: t'iqo.<br />
Ec: shigra<br />
bombo. s. Mús. Wanqar, wanqara,<br />
putuka. Instrumento de percusión.<br />
bondadoso,–sa. adj. Sumaq sonqo.<br />
bonito,–ta. adj. Munaycha.<br />
boquerón. s. Wanphu t'oqo.<br />
boquiabierto,–ta. adj. Hanllarayaq,<br />
hanyarayay. Pe.Anc: ayakash.<br />
Pe.Aya: hanlla. Bol: janllarayaj.<br />
borde. s. Patan, wichi.<br />
borla. s. Llawt'u, maskaypacha,<br />
puyllu.<br />
borra. s. Qoncho.<br />
bosque. s. Ecol. Sach'a sach'a.<br />
bosta. s. Uchha, taqya, q'awa, murk'a.<br />
bostezar. v. Hanllariy, hanllaykachay,<br />
hanyaykachay. Bol: janllariy. Ec:<br />
anyay.<br />
bostezo. s. Hanlla. Bol: janlla, janra.<br />
Ec: anyana.<br />
botable. adj. Wikch'una.<br />
botador,–ra. s. adj. Wikch'uq.<br />
botar. v. Wikch'uy.<br />
botica. s. Med. Hanpiqhatu wasi.<br />
boticario. s. Hanpi qhatoq.<br />
botín. s. Awqatinknypa <strong>illa</strong>n.<br />
bracear. v. Haywaykachay.<br />
bradibansia. s. Med. Allimanta thaniy.<br />
Mejoría de la salud a paso lento.<br />
bradipnea. s. Med. Pisipis<strong>illa</strong>manta<br />
samay. Respiración lenta.<br />
braquicardia. s. Med. Allimanta<br />
pureq sonqo. Disminución del<br />
número de contracciones cardíacas,<br />
por debajo de 60 al minuto.<br />
brasa. s. Sansa, qolli, nina sansa.<br />
bravo. adj. Phiña. Ec: chiku.<br />
brazada. s. medida. Marq'ay.<br />
brazalete. v. Ch'ipana, chhoqo.<br />
Pe.Aya: chipana, maki watana.<br />
brazo. s. Anat. Mak'a.<br />
brazuelo. s. Makin.<br />
brecha. s. Khalla.<br />
breve. adv. Chaylla, tuylla.<br />
bribón. adj. Challi.<br />
bribonear. v. Challiykachay.<br />
bribonería. s. Challiliy.<br />
br<strong>illa</strong>nte. adj. Chiphchiq, k'anchaq,<br />
llipipiq. || Brillo, chiphchi,<br />
k'anchay, llipipi. Pe.Aya: llipi. ||<br />
Piedra preciosa: k'anchaq umiña.<br />
brincar. v. P'itay.<br />
brindar. v. Tinkay, ch'allay, anqoy.<br />
brisa. s. Meteor. Iphu wayra.<br />
broche. s. Tipana.<br />
broma. s. Wakta. || Broma indecente:<br />
q'ellma.<br />
bromear. v. Sawkay.<br />
bromidrosis. s. Med. Asna hunp'i<br />
onqoy.<br />
bronce. s. Metal. Chanpi.<br />
bronco,–ca. adj. Ch'aka kunka,<br />
chharqa kunka.<br />
brotar. v. Bot. Phutuy. Pe.Aya:<br />
chiqtiy. || Agua: paqariy.<br />
bruñir. v. Llusk'ayachiy, lluspaay.<br />
brujo. s. Achiq, layqa. || Espiritista:<br />
paqo. Pe.Aya: layja, umuk, achuk,<br />
musiaq. Pe.Caj: mistio. Arg: umu.<br />
buceador,–ra. s. adj. Chullaq.<br />
bucear. v. Chullay.<br />
buche. s. Zool. Q'oto. Ec: laitu.<br />
Pe.Aya: qoto.<br />
buenamente. adv. Sumaqlla.<br />
bueno,–na. adj. Allí.<br />
bufón. s. Sawkaq, k'usilluykachaq.<br />
buho. s. Zool. (buho virginianus<br />
Gmelin). Tuku, huku. Arg: huku.