Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
sífilis<br />
sífilis. s. Med. Wanthi. Enfermedad<br />
producida por el treponema<br />
pallidum, conocida desde los<br />
inkas.<br />
signo. s. Seq'e, unancha.<br />
siguiente. adj. Qatiq, qatiqnin,<br />
qhepan qatiq.<br />
silbar. v. Wisay, kuywiy, huywiy.<br />
silbato. s. Wisana, kuywina. siwina.<br />
silencio. adj. Ch'in, ch'inkay, upalla.<br />
silenciosamente. adv. Ch'inlla,<br />
upallalla. Pe.Aya: chuniqninta.<br />
Arg: upallalla, upallitanlla.<br />
s<strong>illa</strong>. s. K'irana, tiyana, tuju.<br />
silo, troje. s. Agr. <strong>Taqe</strong>.<br />
simbolizar. v. Unanchay.<br />
similar. adj. Rikch'akuq.<br />
simio. s. Zool. K'usillu.<br />
sin duda. adv. Apiki.<br />
sin embargo. conj. Hinaspapas,<br />
chaywanpas.<br />
sincero,–ra. adj. Sut'i sonqo.<br />
singularizarse. v. Ch'ullachakuy.<br />
sinuoso. s. Q'enqo, q'enqo q'enqo: Ec:<br />
kinku.<br />
sirvienta. s. Aya, iñaka.<br />
sirviente. s. Yana.<br />
sismo. s. Pacha kuyuy.<br />
sitio. s. K'iti.<br />
situarse. v. Churakuy.<br />
soasado,–da. adj. Phasi.<br />
soñar. v. Psic. Mosqokuy.<br />
sobajar. v. Alqochay.<br />
sobaquear. v. Lluk'ikuy.<br />
soberbio,–bia. adj. Apusonqo.<br />
Pe.Aya: apus jachay. Ec:<br />
apushunku.<br />
sobón,–na. adj. K'askarillo, llaqwa,<br />
llunk'u.<br />
sobra. s. Puchu.<br />
910 911 sufrimiento<br />
sobrar. v. Puchuy. Pe.Aya: puchuy<br />
sejen.<br />
sobre. prep. encima: Hawa.<br />
sobrino,–na. s. Mulla, kucha.<br />
socio,–cia. s. Masi.<br />
sofocación. s. Med. Ruphapaku. ||<br />
Apagar el juego: nina wañuchiy.<br />
sofocarse. v. Ruphapakuy. Pe.S.Mar:<br />
chukay.<br />
soga. s. Waskha. || de crines: ch'awar<br />
waskha.<br />
sogu<strong>illa</strong>. s. Chiwiq'eña. Arg: sinpa.<br />
Pe.Aya: wask<strong>illa</strong>.<br />
sol. s. Astron. Rel. Inti.<br />
solaz. s. Hawka.<br />
soldado. s. Mil. Walla.<br />
soldar. v. Chapiy.<br />
solear. v. Ruphayay.<br />
soledad. s. Sapa kay.<br />
solicitar. v. Mañakuy, pituy.<br />
solideo. s. Rel. Chukullu.<br />
sólido,–da. adj. Ch'ila, qaqa.<br />
solitario. s. adj. Sapanchasqa,<br />
sapanchakusqa, wakcha, sapanchasqa.<br />
sollozar. v. Anchiy, waqay. Pe.Caj:<br />
waqay. Pe.Jun: waqanay.<br />
solo. adv. Sapan, mana piniyoq,<br />
sapallan.<br />
soltar. v. Kachariy.<br />
soltero,–ra. adj. Juris. Mana<br />
sawasqa. || Soltero: mana<br />
warmiyoq. || Soltera: mana<br />
qhariyoq.<br />
sombra. s. Llanthu.<br />
sombrear. v. Llanthuy, llanthuchay,<br />
llanthuyay.<br />
sombrero. s. Chuku.<br />
sombr<strong>illa</strong>. s. Achiwa.<br />
sonaja. s. Chamara.<br />
sonar. v. Chanraray.<br />
sonido. s. Mús. Chanra.<br />
sonso,–sa. adj. Upa. fig. hat'upa.<br />
soñador. adj. Mosqhokuq.<br />
soñar. s. Psic. Mosqhoy, mosqhokuy.<br />
sopa. s. Alim. Lawa, chupi.<br />
sopesador,–ra. adj. T'ituchaq.<br />
soplar. v. Phukuy. Pe.Aya: pukuy.<br />
Pe.Jun: punkay. Pe.Mar: pukuy.<br />
soplete. s. Phukuna.<br />
soplo. s. Phuku. Pe.Aya: puku. Pe.Jun:<br />
pukay. || Soplo de vida: sama. ||<br />
Dar soplo de vida: samaykuy.<br />
soportar. v. Umillikuy.<br />
sorbedor,–ra. s. adj. Upiq. || Con<br />
ruido: ch'oqchoq, loqloy. Arg:<br />
upiaj.<br />
sorbete. s. Ch'onqana.<br />
sorbible. adj. Upina.<br />
sordera. s. Wanq'oyay, roqt'okay. Arg:<br />
upa.<br />
sordo,–da. adj. Wanq'o, roqt'o, upa.<br />
Pe.Anc: upa. Pe.Aya: upa. Pe.Caj:<br />
putuchu. Pe.Jun: upa linli. Bol:<br />
juqara, rujt'u. Ec: mana uyak, upa<br />
rinri.<br />
soroche. s. Med. Soroqch'i. Mal de<br />
altura. Angustia que se siente en<br />
lugares elevados.<br />
sorprender. v. Juris. (infraganti)<br />
T'aphqay. || Cojer desprevenido:<br />
tarirqoy. || Marav<strong>illa</strong>r: utichiy.<br />
sorpresa. adj. P'aqma. Tener encuentro<br />
sorpresivo.<br />
sosegadamente. adv. Thak.<br />
sosegador,–ra. adj. s. Ñañichiq,<br />
thaknichiq.<br />
sosegar. v. Ñañichiy.<br />
soso,–sa. adj. Q'ayma, hamya. Bol:<br />
jamya, mak'a. Pe.An. qamla.<br />
Pe.Caj: lanpaq. Pe.Jun: kayma.<br />
sospechar. v. Watupay, watupakuy<br />
sostén. s. K'inchu.<br />
sostener. s. Hap'iy, tusay.<br />
sostenerse. v. Tawnapakuy.<br />
suave. adj. Llanp'u, ñapu, manti.<br />
suavemente. adv. Llanp'ulla.<br />
suavizar. v. Llanp'uyachiy.<br />
subalterno,–na. adj. Qaywa.<br />
subida. adj. Wichay.<br />
subir. v. Wichay, seqay.<br />
sublevarse. v. Ankallikuy.<br />
subsuelo. s. Geol. Ukhu pacha.<br />
succión. s. Ch'onqa.<br />
succionador,–ra. adj. Ch'onqaq.<br />
succionar. v. Ch'onqay.<br />
sucesor,–ra. s. adj. Qateq.<br />
suciedad. s. Qhelli. Pe.Jun: mapa.<br />
Pe.Anc: qanra.<br />
sucio. adj. Qhelli, kharka, qhanra.<br />
sudar. v. Hunp'iy.<br />
sudor. s. Fisiol. Hunp'i.<br />
suegra. s. del varón: Kisma. De la<br />
mujer: aqe, kiwachi.<br />
suelo. s. Geol. Panpa. || Arcilloso:<br />
llank'i allpa. || Arenoso: aqo allpa.<br />
|| Suelo seco: ch'aki allpa.<br />
suelto,–ta. adj. Kacharisqa.<br />
sueño. s. mosqoy. Ec: kanturo.<br />
Pe.Aya: piraun. Pe.Mar: musku.<br />
|| Angustioso: Llap'i. ||<br />
Premonitor: mosqhochakuy.<br />
suerte. s. Sami.<br />
sufrimiento. s. Muchuy.