Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
afeador,–ra 780 781 alfarero,–ra<br />
afeador,–ra. adj. s. M<strong>illa</strong>yacheq.<br />
afear. v. M<strong>illa</strong>yachiy.<br />
afearse. v. M<strong>illa</strong>yay.<br />
afeminado. adj. Chinaku, warminchu,<br />
maqlla.<br />
aferrarse. v. Qaqachakuy.<br />
afianzar. v. Tipay.<br />
afilar. v. K'awchiy, ñawch'iy. Bol:<br />
t'uphray, saqay.<br />
afilarse. v. K'awchikuy, ñawch'ikuy.<br />
aflojable. adj. Wayayaq.<br />
aflojado,–da. adj. Wayayasqa.<br />
afonía. s. Med. Ch'aka, ch'akayay.<br />
afrecho. s. Chhapa. Pe.Aya: chamra,<br />
jamchi, jaran, jasi. Pe.Jun: amshi,<br />
apshi, hanchi. Bol: shapa.<br />
afrodisíaco,–ca. adj. Yumina.<br />
aftas. s. Med. Phatsku.<br />
agacharse. v. K'umuy.<br />
agarrar. v. Hap'iy.<br />
agarrarse. v. Hap'inakuy.<br />
agasajar con bebidas. v. Kachakuy.<br />
ágil. adj. Ch'iti, k'uchi.<br />
agilizarse. v. Ch'itiyay, k'uchiyay.<br />
aglomeración. s. Sisiykuy, ch'unkuy.<br />
agostarse. v. Bot. Qarway, qarwaray.<br />
agosto. s. Calend. Qhapaq sitwa,<br />
chakrayapuv. Bol: chawawarki<br />
k<strong>illa</strong>.<br />
agotamiento. adv. Pisipa, sayk'u.<br />
agotarse. v. Pisipay, sayk'uy.<br />
agradable. adj. Sumaq, mach'i.<br />
agradecer. v. Añaychay. Ejem.<br />
qankunatan añaychaykichis:<br />
agradezco a vosotros.<br />
agradecimiento. s. Añay.<br />
agrandar. v. Hatunyachiy.<br />
agravar. v. Mana allinyay.<br />
agregar. v. Yapay.<br />
agricultor. s. Chakra llank'aq.<br />
agrietamiento. s. K'akalli.<br />
agrietarse. v. K'akay.<br />
agrimensor. s. Allpa tupuq.<br />
agrio,–ia. adj. P'osqo, qhatqe, haqya.<br />
Pe.Aya: jamia. Pe.Jun: traktra.<br />
Pe.S.Mar: hayak. Bol: pushqo. Ec:<br />
pushku, astak.<br />
agrupar. v. Hukllanachiy.<br />
agua. s. Quim. Unu, yaku. || Chiri unu:<br />
agua fría. || Q'oñi unu: agua<br />
caliente; || Q'ata unu; agua turbia.<br />
|| Kachi unu: agua salada. ||<br />
Ch'uya unu: agua cristalina. ||<br />
Misk'i unu: agua dulce. || Asnaq<br />
unu: agua abombada. || Pukyu unu:<br />
agua de manantial. || Mayu unu:<br />
aguado río. || Para unu: agua de<br />
lluvia. || Pe.Anc: Pe.Caj: Pe.S.Mar:<br />
yaku. Pe.Aya: unu, yaku. Arg: Bol:<br />
yaku, unu. Ec: yaku.<br />
aguado,–da. adj. Q'alti, chirli.<br />
aguanoso,–sa. adj. Yakula. Arg:<br />
yakuylu.<br />
aguar. v. Chirliyachiy, seqwiy.<br />
aguatero,–ra. s. adj. Unu rakiq.<br />
águila. s. Zool. (falcónida sp). Anka.<br />
Bol: paka.<br />
aguja. s. Yawri. Neol. akwa.<br />
agujereado,–da. adj. Toqosqa.<br />
agujerearse. v. Toqokuy.<br />
agujero. s. Toqo, husk'u. Ec: jutku.<br />
agusanar. v. Kuniy.<br />
agusanarse. v. Kuruyay.<br />
ahijado,–da. s. Neol. Marq'asqa.<br />
ahogado,–da. s. Heq'epasqa.<br />
ahogar. v. Heq'epay, heq'epachiy.<br />
ahogarse. v. Heq'epay.<br />
ahondar. v. P'ukruchay, ukhuchay.<br />
ahora. adv. Kunan.<br />
ahora mismo. adv. Kunan pacha.<br />
ahorcado,–da. adj. Seq'osqa.<br />
ahorcador. s. adj. Juris. Seq'oq.<br />
ahorcar. v. Seq'oy.<br />
ahorcarse. v. Seq'okuy.<br />
ahorrar. v. Econ. Musikuy.<br />
ajiaco. s. Hayachiku.<br />
ajustar. v. Mat'iy, ñup'uy. Pe.Caj:<br />
kitrkichiy. Pe.S.Mar: watay<br />
paktachiy. Arg: ñitiy. Bol:<br />
tituchay.<br />
ajustar repetidamente. v.<br />
Mat'ipayay.<br />
ajustarse. v. Ñit'inakuy, mat'inakuy.<br />
ajusticiar. v. Juris. Taripay.<br />
ala. s. Zool. Raphra.<br />
a la carrera. adv. Phawaylla.<br />
alacrán. s. Zool. (brachitos ternus<br />
andinus Chamberlain). Sirara,<br />
atoq sirara.<br />
alado,–da. adj. Raphrayoq. Arg:<br />
likrayoj.<br />
alancear. v. Chukiy.<br />
alancearse. v. Chukinakuy.<br />
alardear. v. Llaqlay.<br />
alargador,–ra. adj. Suniyachiq.<br />
alargar. v. Sunichay. || Un objeto:<br />
suyt'uchay.<br />
alargarse. v. Suniyay, chutarikuy.<br />
albañil. s. Arq. Perqay kamayoq,<br />
perqaq. Bol: pirqakamayoj,<br />
pirkaj.<br />
albergarse. v. Qorpachakuy.<br />
albergue. s. Qorpawasi.<br />
albo,–ba. adj. Yuraq.<br />
albor. s. Yuraq kay.<br />
alborada. s. Pacha <strong>illa</strong>riy.<br />
alborear. v. Achikyay, pacha <strong>illa</strong>riy,<br />
pacha paqariy. Pe.Anc: waraq.<br />
Pe.Aya: pachachiyay, pajarimuy,<br />
wachimuy, <strong>illa</strong>riy. Pe.Caj:<br />
achijyay.<br />
alborotador,–ra. adj. Ch'aqwaq,<br />
ch'aqwaku. takuriq. Bol: t'uki,<br />
ch'ajwilli.<br />
alborotar. v. Ch'aqway, takuriy. Bol:<br />
rukyay.<br />
alboroto. s. Ch'aqwa.<br />
alborozarse. v. Kusikuy, chamay,<br />
chamakuy. Pe.Aya: jachukuy,<br />
kusikuy.<br />
alborozo. s. Kusi, chama Pe.Aya:<br />
jochu, kusinchay.<br />
alcahuete,–ta. adj. Kachapuri.<br />
alcanzar. v. Con la mano: Aypay. ||<br />
Alcanzarse: haywanakuy. || Dar.<br />
alcance: taripay. Pe.Aya: aypay.<br />
alcohólico,–ca. adj. Machaq.<br />
T'iyuq.<br />
alcoholizados–da. adj. Tiyusqa.<br />
aldea. s. Hallka.<br />
alegoría de la muerte. s. Karka,<br />
karkancha.<br />
alegrar. v. Kusichiy.<br />
alegrarse. v. Kusikuy, chamakuy.<br />
alegremente. adv. Kusi kus<strong>illa</strong>.<br />
alegría. s. Kusi.<br />
aletear. v. Raphaphapay. Pe.Anc:<br />
parpariy, pariy. Pe.Jun: latatatay.<br />
Bol: p'atpay, pharaqey.<br />
alfarero,–ra. s. Sañu kamayoq,