11.01.2013 Views

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

afeador,–ra 780 781 alfarero,–ra<br />

afeador,–ra. adj. s. M<strong>illa</strong>yacheq.<br />

afear. v. M<strong>illa</strong>yachiy.<br />

afearse. v. M<strong>illa</strong>yay.<br />

afeminado. adj. Chinaku, warminchu,<br />

maqlla.<br />

aferrarse. v. Qaqachakuy.<br />

afianzar. v. Tipay.<br />

afilar. v. K'awchiy, ñawch'iy. Bol:<br />

t'uphray, saqay.<br />

afilarse. v. K'awchikuy, ñawch'ikuy.<br />

aflojable. adj. Wayayaq.<br />

aflojado,–da. adj. Wayayasqa.<br />

afonía. s. Med. Ch'aka, ch'akayay.<br />

afrecho. s. Chhapa. Pe.Aya: chamra,<br />

jamchi, jaran, jasi. Pe.Jun: amshi,<br />

apshi, hanchi. Bol: shapa.<br />

afrodisíaco,–ca. adj. Yumina.<br />

aftas. s. Med. Phatsku.<br />

agacharse. v. K'umuy.<br />

agarrar. v. Hap'iy.<br />

agarrarse. v. Hap'inakuy.<br />

agasajar con bebidas. v. Kachakuy.<br />

ágil. adj. Ch'iti, k'uchi.<br />

agilizarse. v. Ch'itiyay, k'uchiyay.<br />

aglomeración. s. Sisiykuy, ch'unkuy.<br />

agostarse. v. Bot. Qarway, qarwaray.<br />

agosto. s. Calend. Qhapaq sitwa,<br />

chakrayapuv. Bol: chawawarki<br />

k<strong>illa</strong>.<br />

agotamiento. adv. Pisipa, sayk'u.<br />

agotarse. v. Pisipay, sayk'uy.<br />

agradable. adj. Sumaq, mach'i.<br />

agradecer. v. Añaychay. Ejem.<br />

qankunatan añaychaykichis:<br />

agradezco a vosotros.<br />

agradecimiento. s. Añay.<br />

agrandar. v. Hatunyachiy.<br />

agravar. v. Mana allinyay.<br />

agregar. v. Yapay.<br />

agricultor. s. Chakra llank'aq.<br />

agrietamiento. s. K'akalli.<br />

agrietarse. v. K'akay.<br />

agrimensor. s. Allpa tupuq.<br />

agrio,–ia. adj. P'osqo, qhatqe, haqya.<br />

Pe.Aya: jamia. Pe.Jun: traktra.<br />

Pe.S.Mar: hayak. Bol: pushqo. Ec:<br />

pushku, astak.<br />

agrupar. v. Hukllanachiy.<br />

agua. s. Quim. Unu, yaku. || Chiri unu:<br />

agua fría. || Q'oñi unu: agua<br />

caliente; || Q'ata unu; agua turbia.<br />

|| Kachi unu: agua salada. ||<br />

Ch'uya unu: agua cristalina. ||<br />

Misk'i unu: agua dulce. || Asnaq<br />

unu: agua abombada. || Pukyu unu:<br />

agua de manantial. || Mayu unu:<br />

aguado río. || Para unu: agua de<br />

lluvia. || Pe.Anc: Pe.Caj: Pe.S.Mar:<br />

yaku. Pe.Aya: unu, yaku. Arg: Bol:<br />

yaku, unu. Ec: yaku.<br />

aguado,–da. adj. Q'alti, chirli.<br />

aguanoso,–sa. adj. Yakula. Arg:<br />

yakuylu.<br />

aguar. v. Chirliyachiy, seqwiy.<br />

aguatero,–ra. s. adj. Unu rakiq.<br />

águila. s. Zool. (falcónida sp). Anka.<br />

Bol: paka.<br />

aguja. s. Yawri. Neol. akwa.<br />

agujereado,–da. adj. Toqosqa.<br />

agujerearse. v. Toqokuy.<br />

agujero. s. Toqo, husk'u. Ec: jutku.<br />

agusanar. v. Kuniy.<br />

agusanarse. v. Kuruyay.<br />

ahijado,–da. s. Neol. Marq'asqa.<br />

ahogado,–da. s. Heq'epasqa.<br />

ahogar. v. Heq'epay, heq'epachiy.<br />

ahogarse. v. Heq'epay.<br />

ahondar. v. P'ukruchay, ukhuchay.<br />

ahora. adv. Kunan.<br />

ahora mismo. adv. Kunan pacha.<br />

ahorcado,–da. adj. Seq'osqa.<br />

ahorcador. s. adj. Juris. Seq'oq.<br />

ahorcar. v. Seq'oy.<br />

ahorcarse. v. Seq'okuy.<br />

ahorrar. v. Econ. Musikuy.<br />

ajiaco. s. Hayachiku.<br />

ajustar. v. Mat'iy, ñup'uy. Pe.Caj:<br />

kitrkichiy. Pe.S.Mar: watay<br />

paktachiy. Arg: ñitiy. Bol:<br />

tituchay.<br />

ajustar repetidamente. v.<br />

Mat'ipayay.<br />

ajustarse. v. Ñit'inakuy, mat'inakuy.<br />

ajusticiar. v. Juris. Taripay.<br />

ala. s. Zool. Raphra.<br />

a la carrera. adv. Phawaylla.<br />

alacrán. s. Zool. (brachitos ternus<br />

andinus Chamberlain). Sirara,<br />

atoq sirara.<br />

alado,–da. adj. Raphrayoq. Arg:<br />

likrayoj.<br />

alancear. v. Chukiy.<br />

alancearse. v. Chukinakuy.<br />

alardear. v. Llaqlay.<br />

alargador,–ra. adj. Suniyachiq.<br />

alargar. v. Sunichay. || Un objeto:<br />

suyt'uchay.<br />

alargarse. v. Suniyay, chutarikuy.<br />

albañil. s. Arq. Perqay kamayoq,<br />

perqaq. Bol: pirqakamayoj,<br />

pirkaj.<br />

albergarse. v. Qorpachakuy.<br />

albergue. s. Qorpawasi.<br />

albo,–ba. adj. Yuraq.<br />

albor. s. Yuraq kay.<br />

alborada. s. Pacha <strong>illa</strong>riy.<br />

alborear. v. Achikyay, pacha <strong>illa</strong>riy,<br />

pacha paqariy. Pe.Anc: waraq.<br />

Pe.Aya: pachachiyay, pajarimuy,<br />

wachimuy, <strong>illa</strong>riy. Pe.Caj:<br />

achijyay.<br />

alborotador,–ra. adj. Ch'aqwaq,<br />

ch'aqwaku. takuriq. Bol: t'uki,<br />

ch'ajwilli.<br />

alborotar. v. Ch'aqway, takuriy. Bol:<br />

rukyay.<br />

alboroto. s. Ch'aqwa.<br />

alborozarse. v. Kusikuy, chamay,<br />

chamakuy. Pe.Aya: jachukuy,<br />

kusikuy.<br />

alborozo. s. Kusi, chama Pe.Aya:<br />

jochu, kusinchay.<br />

alcahuete,–ta. adj. Kachapuri.<br />

alcanzar. v. Con la mano: Aypay. ||<br />

Alcanzarse: haywanakuy. || Dar.<br />

alcance: taripay. Pe.Aya: aypay.<br />

alcohólico,–ca. adj. Machaq.<br />

T'iyuq.<br />

alcoholizados–da. adj. Tiyusqa.<br />

aldea. s. Hallka.<br />

alegoría de la muerte. s. Karka,<br />

karkancha.<br />

alegrar. v. Kusichiy.<br />

alegrarse. v. Kusikuy, chamakuy.<br />

alegremente. adv. Kusi kus<strong>illa</strong>.<br />

alegría. s. Kusi.<br />

aletear. v. Raphaphapay. Pe.Anc:<br />

parpariy, pariy. Pe.Jun: latatatay.<br />

Bol: p'atpay, pharaqey.<br />

alfarero,–ra. s. Sañu kamayoq,

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!