Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
alfombra 782 783 anciano<br />
sañaq.<br />
alfombra. s. Qonpi. Ec: kunpi.<br />
alga. s. Bot. Llulluch'a, qochayuyu,<br />
llach'o, laqo. || De río: mayulaqo. ||<br />
De lago: qocha laqo.<br />
algodón. s. Bot. (gossipium sp). Anpi,<br />
utkhu. Pe.Aya: utku.<br />
alguien. pron. P<strong>illa</strong>pas.<br />
algún. adj. Wakin.<br />
aligerar el peso. v. Chhallayachiy.<br />
alimentar. v. Mikhuchiy.<br />
alimentarse. v. Mikhuy.<br />
alineado,–da. adj. Sinrisqa.<br />
alinead or,–ra. s. adj. Sinreq.<br />
alinear. v. Sinriy.<br />
alma. s. Psic. Rel. Nuna.<br />
almacén. s. Econ. Qolqa. Bol: qollqa.<br />
almacigo. s. Agr. Wanpal.<br />
alm<strong>illa</strong>. s. Tex. Unkuchana.<br />
almohada. s. Sawna.<br />
almorrana. s. Med. Oqoti onqoy.<br />
alocarse. v. Loqheyay, waq'ayay.<br />
alojamiento. s. Tanpu, qorpa wasi.<br />
alojarse. v. Qorpachakuy.<br />
a lo largo. adv. Wak'anpamanta.<br />
alpaca. s. Zool. (lama, pacos linneo).<br />
Alpaka, paqocha, paqo. Bol: Ec:<br />
allpaka.<br />
al revés. adv. T'ikranpamanta.<br />
alquiler de casa. s. Neol. Wasi k<strong>illa</strong>.<br />
altanero,–ra. adj. Apuskachaq.<br />
alternar, relevar. v. Ch'ullanay.<br />
alternarse. v. Muyunakuy,<br />
mit'anakuy.<br />
alucinación. s. Psic. Llachi.<br />
alumbrado,–da. adj. s. K'anchasqa.<br />
alumbramiento. s. Med. Wachakuy.<br />
alumbrar. v. Wachakuy.<br />
alumno. s. Yachaq.<br />
aluvión. s. Lloqlla. Erróneamente<br />
wayku o wayko.<br />
amanecer. s. Pacha <strong>illa</strong>riy, paqariy,<br />
pacha achikyay, p'unchayay.<br />
Pe.Anc: waray, waraq. Pe.Aya:<br />
pachapaqari, paqariy. Pe.Caj:<br />
achikyay. Pe.Jun: wálay.<br />
Pe.S.Mar: pakariy, punchawyay.<br />
Ec: pakarina, p'unllayana,<br />
punchayana.<br />
a manos llenas. adv. Maki hunt'a.<br />
amante. adj. Waylluq, munaq, luluq.<br />
amar. v. Waylluy, munay, munakuy,<br />
luluy.<br />
amarse. v. Wayllunakuy, munanakuy,<br />
lulunakuy.<br />
amargo. adj. Haqya, k'arku, qhatqe.<br />
Pe.Aya: jania. Pe.Jun: traktra.<br />
Pe.S.Mar: hayak. Bol: pushqo. Ec:<br />
pushku, askak.<br />
amarillear. v. Q'elluyay. Pe.Aya:<br />
jelluyay. Ec: killuyay.<br />
amarillo,–lla. adj. Q'ello. Pe.Anc:<br />
qarwash, qallwash. Pe.Aya: jellu,<br />
qellu. Pe.Caj: qarwa. Pe.Jun:<br />
tunqush. Pe.S.Mar: killu. Arg:<br />
kellu. Bol: qellu. Ec: killu, jillu.<br />
amarrado,–da. adj. Watasqa.<br />
amarrador. adj. Wataq.<br />
amarrar. v. Watay.<br />
amarrarse. v. Watakuy,<br />
watuchakuy.<br />
amarrejo, nudos en la soga. s.<br />
Qhopo qhopo.<br />
amartajado. p. Saqtasqa.<br />
amartajamiento. s. Saqta<br />
amasamiento. s. Q'apiq'api.<br />
amasar. v. Q'apiy, masay, t'aqllay.<br />
Ambato. s. Geog. Hanp'atu: sapo.<br />
Departamento de la provincia de<br />
Catamarca, Argentina. || Cantón<br />
de la provincia de Tucurahua,<br />
Ecuador.<br />
amenaza. s. Manchachi.<br />
amenazar. v. Manchachiy.<br />
a menudo. adv. Ñataq.<br />
amestizan. v. Neol. Mistiyay.<br />
amestizarse. v. Neot. Mistichakuy.<br />
amiga del varón. Yanasa (amante).<br />
amiga querida. Yanasi. (amante).<br />
amígdalas. s. Anat. Amuqlli.<br />
amigdalitis. s. Med. Amuqlli onqoy.<br />
amigo. s. Reqsisqa.<br />
amistar. v. Rimanakuy, allipunakuy.<br />
Bol: atillchanakuy.<br />
amnesia. s. Psic. Qonqali kay.<br />
a modo de. adv. Tunpan.<br />
amogotarse. v. Qhopuchakuy,<br />
qhopoyay.<br />
amonestación. s. <strong>Simi</strong>nchakuy,<br />
simichakuy, anyay, phiñakuy.<br />
amonestar. v. Anyay, siminchay. ||<br />
Recíprocamente: anyanakuy.<br />
amontonar. v. (apilonar). Rawkhay,<br />
tawqay. || Productos: qotoy.<br />
Pe.Aya: tawkay. Pe.Caj: qotoy.<br />
Pe.Jun: qutuy, shantoy. Pe.S.Mar:<br />
patachay, tantachiy, shuntuy. Bol:<br />
rawkay, tawqay.<br />
amor. s. Munasqa, wayllusqa. fig: urpi<br />
sonqo: palomita del corazón,<br />
amorcito.<br />
amoratado,–da. s. Med. Equimosis.<br />
q'oyosqa. Pe.Aya: qoyuska. Ec:<br />
kuyu.<br />
amoratan v. Med. Producir equimosis:<br />
Q'oyuchiy, kulliyachiy,<br />
saniyachiy.<br />
amoroso,–sa. adj. khuyaq, khuyakuq,<br />
munaq, munakuq.<br />
Ampato. s. Geog. Hanp'atu: sapo.<br />
Nevado y volcán apagado, a 6,320<br />
m.s.n.m., ubicado en la provincia<br />
de Caylloma, Arequipa, Perú.<br />
ampolla. s. Med. Supullo, phusullo,<br />
supullusqa, phusullusqa. Pe.Aya:<br />
pusullu. Pe.Jun: pushilu.<br />
ampollarse. v. Phusulluy,<br />
phusullukuy, supulluy.<br />
amputar. s. Med. Wit'uy, willuy. || La<br />
pierna: chakinnay. || La mano:<br />
makinnay.<br />
amuleto. s. Khaya, qonupa, enqaychu,<br />
eqeqo. || Qhapa: amuleto de<br />
piedrec<strong>illa</strong>s.<br />
amurallado,–da. adj. Perqasqa.<br />
anaforesis. s. Med. Mana hunp'iy.<br />
Disminución de la acción sudorípara.<br />
analfabeto,–ta. adj. Neol. Educ.<br />
Qhawaq ñawsa.<br />
anaranjado. s. Qori q'ello, sara q'ello.<br />
Ancash. s. Geog. Anqas, ankhas:<br />
color azul. Departamento importante<br />
del Perú famoso por sus<br />
cordilleras, paisajes y minas.<br />
anciana. adj. Paya. fam. mamaku.<br />
Pe.Aya: paya, chaqwa. Pe.Jun:<br />
chakwash.<br />
anciano. adj. Machu. fam. machula.