Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
charco 814<br />
charco. s. P'uytu, p'onqo.<br />
charla. s. Rima. Bol: yawna.<br />
charlar. v. Rimay. Bol: yawnay.<br />
charlatán,–na. adj. Rimaysapa,<br />
rimaykachaq, thawteq, rimapu.<br />
Bol: chanrara, k'anaqellqa, llajlla,<br />
rimaykarwa. Pe.Aya: warpikuj.<br />
charola. s. Haywana.<br />
charpa. s. Qorichharpa.<br />
chasco. s. Q'olma, p'olqa. Pe.Aya:<br />
panta.<br />
chascoso. adj. T'anpa.<br />
chasquear. v. Q'olmachiy, pantachiy,<br />
laqochiy.<br />
chatarra. s. Chaphla.<br />
chato,–a. adj. Tañu, t'isti, huch'uy.<br />
Bol: q'apñu, ñasq'aru.<br />
chica. s. Sipas.<br />
chicha. s. Alim. Aqha. || Yuraq aqha:<br />
chicha blanca. || Kulli aqha: chicha<br />
morada. || Q'ello aqha: chicha<br />
amar<strong>illa</strong>. || Kinuwa aqha: chicha<br />
de quinua. || Mulli aqha: chicha de<br />
molle. || Upi aqha: chicha sin<br />
madurar. Pe.Aya: aja, aswa.<br />
chicharrón de cuero de cerdo. s.<br />
Alim. Toqto<br />
chichería. s. Neol. Aqha wasi. Se<br />
expende la chicha y viandas exquisitas<br />
denominadas "extras".<br />
chichón. s. Med. Punkisqa, p'ut'i.<br />
chico. s. Wayna.<br />
chiflado. adj. Waq'alanku.<br />
Chile. s. Geog. Chiri: frío. República<br />
de Chile.<br />
chileno,–na. adj. Chiri runa, chilli<br />
runa.<br />
ch<strong>illa</strong>r. v. Qapariy.<br />
chillón,–na. adj. Ch'irchi, ch'irchu.<br />
chimalinda. s. Zool. (Plyborus chima<br />
chima dominico). Alqamari,<br />
qeqenqa, qoriqenqe. Arg:<br />
alkamari, karanchu. Bol: allqamari.<br />
Ec: allkamari.<br />
chimenea. s. Arq. Wasip'aku.<br />
chiquero. s. Neol. Khuchi wasi,<br />
khuchi kancha.<br />
chiquillo,–lla. s. Erqecha, herq'echa.<br />
chirimoya. s. Bot. (Anona chirimolla<br />
Mill). Chirimuya.<br />
chirigüe. s. Zool. (Turdido Sp.).<br />
Q'ellu pesqo, q'ello pisqo.<br />
chirle. adj. Seqwe,<br />
chirriar. v. Ch'arararay.<br />
chisguete. s. Ch'iwkana, ch'ikwachi.<br />
chisguetear. v. Ch'iwkay, ch'ikway.<br />
chisgueteo. s. Ch'ikwa, ch'ikwa.<br />
chismear. v. <strong>Simi</strong> apaykachay.<br />
chispa. s. Pinchi. chiphchi<br />
chispear. v. Chiphchiriy.<br />
chisporrotear. v. Q'achachachay.<br />
chisporrotear. v. Ch'eqeqeqey.<br />
chiste. s. Asina.<br />
chitón!. Interj. Upallay!.<br />
chocar. v. Takanakuy.<br />
choclo. s. Bot. Choqllo, choqllu,<br />
qhanqe: choclo verde. Pe.Anc:<br />
tsoqllu. Pe.Aya: puchka, wichi,<br />
wanjupa, jeje, jejellaray.<br />
chomba. s. Neol. Cerám. Mak'as.<br />
chorro. s. Phaqcha.<br />
chorrear. v. Phaqchay, suruy. Pe.Aya:<br />
phajchay. Pe.Anc: shatatäy,<br />
shututuy, hututuy, hutuy. Pe.Caj:<br />
wisyay. Pe.Jun: paqchay, shalyay.<br />
Pe.S.Mar: shutuy. Bol: phajchay,<br />
suruy. Ec: llikana.<br />
choza. s. Ch'uklla. Pe.Anc: tsuklla.<br />
Pe.Aya: chuklla. Pe.Caj: chujlla.<br />
Bol: ch'ujlla. Ec: kuglla.<br />
chubasco. s. Chirmaw para. Neol:<br />
misti manchachi.<br />
chueco. adj. Weqru.<br />
Chumbivilcas. s. Geog. Chumpi,<br />
willka. Chunpi: faja, cinturón.<br />
Willka: sagrado. Provincia alta<br />
del departamento del Qosqo.<br />
chuño. s. Alim. Ch'uñu. Pe.Anc:<br />
chunu. Obs. Es incorrecto decir<br />
«chuño blanco» a la moraya.<br />
chupar. v. Ch'oqchoy, ch'onqay.<br />
815<br />
Chuquisaca<br />
chupador. adj. Ch'onqaq, tutuq.<br />
Chuquisaca. s. Geog. Chukisaq'a.<br />
De chuki: lanza y saq'ay: quitar,<br />
extraer. Departamento de la República<br />
de Bolivia, siendo su<br />
capital Sucre, situada en el corazón<br />
de la región andina oriental<br />
a 2.850 m.s.n.m. Fundado por<br />
Pedro Anzures por orden de<br />
Francisco Pizarro en 1538 con el<br />
nombre de La Plata, aunque<br />
también se llamó Charcas. Llegó<br />
a ser capital de la República, a<br />
partir de 1830. En la actualidad<br />
es una bella ciudad con templos<br />
coloniales y la Universidad de<br />
San Javier.