11.01.2013 Views

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

hormiga<br />

hormiga. s. Zool. Sisi, añayllo.<br />

horror. s. Q'aqcha.<br />

horrorizar. v. Q'aqchay. Pe.Aya:<br />

mancharkachiy. Pe.Anc: mancharichi.<br />

horrorizado,–da. adj. Q'aqchasqa.<br />

horroroso,–sa. adj. Q'aqchakuq.<br />

hospedar. v. Qorpachay, samachiy.<br />

Pe.Aya: samaykachiy. Pe.Anc:<br />

pachachiy.<br />

hospedarse. v. Qorpachakuy.<br />

hospedaje. s. Qorpa wasi, tanpu.<br />

hospital. s. Neol. Hanpina wasi.<br />

hostal. s. Neol. Qorpachana wasi.<br />

hostil. adj. Churankuq.<br />

hostal. s. Neol. Qorpachana wasi.<br />

hoy. adv. Kunan. || Hoy día: kunan<br />

p'unchay. || En este instante:<br />

kunan pacha.<br />

hoya. s. Oqhopanpa, pukrupanpa.<br />

hoyo. s. P'ukru.<br />

hoz. s. Ichhuna, rutuna, ch'aprana.<br />

huanaco. s. Zool. Wanaku.<br />

Huancané. s. Geog. Wank'ani. Lugar<br />

rocoso.<br />

Huancavelica. s. Geog. Wank'a<br />

willka: piedra sagrada. Departamento<br />

minero del Perú.<br />

Huancayo. s. Geog. Wank'a: pedrón.<br />

wank'ayoq: poseedor de pedrones.<br />

Ciudad capital de origen<br />

republicano del departamento de<br />

Junín. Encierra hermosas<br />

tradiciones inkas, coloniales y<br />

republicanas, junto a la belleza de<br />

la ciudad, exquisito folklore.<br />

Huanuco. s. Geog. Wanuku.<br />

huarango. s. Bot. Waranway.<br />

huarizo. s. Zool. Warisu.<br />

huatia. s. Wathiya.<br />

850<br />

hueco,–ca. adj. T'oqo.<br />

huelga de hambre. s. Mallay.<br />

huella. s. Yupi.<br />

huérfano,–na. adj. Wakcha, willullu.<br />

huerta. s. Muya.<br />

hueso. s. Tullu. || Huesudo: tullusapa.<br />

huésped. s. Qorpachakuq.<br />

huevo. s. Zool. Runtu. Pe.Anc: ruru. ||<br />

Huevera de pescado: kaw kaw.<br />

huir. v. Ayqey, ayqekuy.<br />

hulla. s. K'illinsa.<br />

humanidad. s. Runa kay.<br />

humareda. s. Q'osñi, waksi.<br />

humeante. adj. Waksiq, q'osñiq.<br />

humear. v. Q'osñiy. || Hacer humear;<br />

q'osñichiy.<br />

humedad. s. Hoq'o.<br />

humedadecer. v. Hoq'oyay,<br />

hoq'oyamuy. Pe.Aya: nuyuchiy.<br />

humedecido,–da. adj. Hoq'oyasqa.<br />

humildad. s. Neol. K'umuyukuq<br />

sonqo kay.<br />

humildemente. adv. K'umuykuspa,<br />

ullpuykuspa.<br />

hum<strong>illa</strong>r. v. K'umuykachiy,<br />

ullpuykachiy.<br />

humo. s. Q'osñi.<br />

hundirse. v. Chinkaykuy,<br />

chinkayapuy.<br />

huraño,–ña. adj. T<strong>illa</strong>.<br />

hurgón. s. T'uphsina.<br />

hurtable. adj. Suwakunalla.<br />

hurtado. s. Suwasqa.<br />

hurtar. v. Suway. || Hacer hurtar:<br />

suwachiy.<br />

hurtarse mútuamente. v. Suwanakuy.<br />

husmeador,–ra. adj. Muskhipakuq.<br />

husmear. v. Muskhipakuy.<br />

huso. s. Tex. Puska. || Rueca del huso:<br />

phiruru. Pe.Aya: piruru. Pe.Jun:<br />

pilulu.<br />

I, i. Décima letra del abecedario<br />

español y tercera de su vocales;<br />

se pronuncia llevando el predorso<br />

de la lengua, hacia la parte<br />

anterior del paladar, algo más<br />

que para articular la «e», y estirando<br />

los labios hacia los lados.<br />

ida. s. Riña.<br />

idéntico,–ca. adj. Kikin, kaqlla.<br />

identificarse. v. Kikinchakuy,<br />

sut'ichakuy.<br />

idilio. s. Waylluy, wayllunakuy.<br />

idioma. s. Ling. <strong>Simi</strong>. Runa simi: el<br />

idioma, idioma humano.<br />

idiota. adj. Upa. Pe.Anc: paqtash.<br />

Pe.Aya: upa, wita.<br />

idiotez. s. Upakayay, p'anra.<br />

idiotizante. s. Upayachiq.<br />

idiotizar. v. Upayachiy.<br />

idiotizarse. v. Upayay.<br />

ígneo,–a. adj. Ninay ninay. Arg:<br />

ninantin nisqa.<br />

I<br />

igual. adj. P'aq, siwk. || s. Kaqlla,<br />

kaqllataq, kuska.<br />

igualar. v. Kuskachay, kuskachakuy,<br />

wakiy.<br />

igualmente. adv. Hinalla, hina.<br />

iliaco. s. Anat. Teqni tullu, hueso<br />

iliaco o coxal.<br />

iluminador,–ra. adj. Illachiq,<br />

k'anchachiq.<br />

iluminar. v. K'anchay.<br />

ilusión. s. Psic. Llachi.<br />

ilusionar. v. Psic. Llachiy,<br />

llachichiy.<br />

ilusionarse. v. Llachikuy.<br />

imagen. s. Wanki.<br />

imitador. adj. Yachapayaq,<br />

yachapayakuq. fam. yachaphuku.<br />

Pe.Anc: yachapay. Pe.Aya:<br />

yachapakuy. Pe.Caj: yatrapay.<br />

Pe.Jun: atichiy, yatrapay.<br />

imitable. adj. Yachapayana.<br />

imitar. v. Qatichiy, yachapakuy.<br />

implorar. v. Mañay, mañarikuy.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!