Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
obstrucción 874 875 Oruro<br />
Bol: k'irkipakuy, murk'akuy.<br />
obstrucción. s. Hark'ana.<br />
obstruir. v. Hark'ay, hark'apakuy.<br />
oca. s. Bot. (oxalis tuberosa Molina)<br />
Oqa.<br />
oca oca. s. Bot.(oxalis paucartam-<br />
bensis R. Knuth) Oqa ch'ulku, oqa<br />
sullupas.<br />
ocaso. s. Inti haykuy.<br />
océano. s. Geog. Hatun qocha. Neol.<br />
lamarqocha.<br />
ochenta. adj. núm. Pusaq chunka.<br />
ocho. adj. núm. Pusaq.<br />
ochocientos. adj. núm. Pusaq pachak<br />
ocioso,–sa. adj. Qella.<br />
Ocobamba. s. Geog. Hoq'o panpa:<br />
planicie húmeda. Oqho panpa:<br />
senagal. Distrito de la provincia<br />
de La Convención. Qosqo, Perú.<br />
Ocoña. s. Geog. Oqoña. Instrumento<br />
musical mayor que el pinkuyllu. ||<br />
Río y distrito de la provincia de<br />
Camaná, Arequipa, Perú.<br />
ocopa. s. Uchukuta, oqopa.<br />
ocoruru. s. Bot. (mimulus<br />
glabratusHBK). Oqoruru.<br />
octavo. adv. núm ord. Pusaq ñeqen.<br />
Arg: pusaj. Ec: pusak.<br />
octubre. s. Calend. Kantaray.<br />
oculista. s. Med. Neol. Ñawi<br />
kamayoq.<br />
ocultar. v. Pakay.<br />
oculto,–ta. adj. Pakasqa.<br />
odiado,–da. adj. Cheqnisqa.<br />
odiar. v. Cheqnikuy. Pe.Aya: cheqniy.<br />
Pe.Caj: treqniy. Arg: chejniy. Bol:<br />
chijniy.<br />
odiarse. v. Cheqninakuy.<br />
odio. s. Cheqni.<br />
odioso,–sa. adj. Cheqnichikuq,<br />
cheqnina. Pe.Aya: cheqnina.<br />
Pe.Caj: treqne. Pe.Jun:<br />
triqnipash. Arg: cheqnina.<br />
oeste. s. Orient. Qonti, kunti.<br />
ofender. v. Phiñachiy, qesachay.<br />
ofensa. s. Qesa.<br />
oferente. s. Arpaq, haywaq.<br />
ofrecer. v. Arpay.<br />
ofrenda. s. Arpa, haywakuy,<br />
haywasqa.<br />
ofrendar. v. Arpay, haywakuy,<br />
haywarikuy.<br />
ofuscar. v. Arphayachiy.<br />
oh! interj. Ho! Ejem. Ho warmi!: Oh<br />
mujer!.<br />
oído. s. Anat. Ninri, rinri.<br />
oiga! ínterj. Yaw!<br />
oir. v. Uyariy. Pe.Anc: wiyay. Pe.Jun:<br />
ulaliy.<br />
oirse. v. Uyarinakuy.<br />
ojalá. adv. Ichapas.<br />
ojo. s. Anat. Ñawi. || yana ñawi: ojos<br />
negros. || Qhosi ñawi: ojos verdes.<br />
|| Anqhas ñawi. ojos azules. ||<br />
Oqheñawi: ojos pardos. || Puka<br />
ñawi: ojos rojos. || Titi ñawi: ojos<br />
plomos. || Toqoñawi: ojos<br />
hundidos, ojeroso. || Kusi ñawi:<br />
ojos alegres. || Papa ñawi: ojos<br />
saltones. || Ch'uka ñawi: ojos<br />
rasgados. || Ch'oqñi ñawi: ojos<br />
legañosos. || Kapuli ñawi: ojos de<br />
capulí, ojos negros y grandes. Arg:<br />
ñawi. Ec: lulun.<br />
ojota. s. Usut'a, husut'a. Pe.Caj:<br />
llanqe, llanki. Arg: ushuta. Bol:<br />
ushut'a, juk'uta.<br />
ola. s. Ayti.<br />
oler. v. Muskhiy.<br />
olfateable. adj. Muskhina.<br />
olfatear. v. Muskhiy.<br />
olfato. s. Muskhi.<br />
olla. s. Cerám. Manka. || Rumi manka:<br />
olla enlozada. || Pachamanka: la<br />
tierra olla.<br />
Ollantaytambo. s. Geog. Ollantay<br />
tanpu: tambo del general Ollanta.<br />
Distrito de la provincia de<br />
Urubamba, Qosqo, Perú.<br />
olluco. s. Nombre genérico de los<br />
tubérculos: lisas, oqa, añu.<br />
olmo. s. Bot. (polyiepis inkana.<br />
H.B.R). Qewña, qewiña. Obs. es<br />
incorrecto decir: kinua o kinual,<br />
en lugar de qewñal.<br />
olvidadizo,–za. adj. Qonqali. Pe.Aya:<br />
jonjay sonjo.<br />
olvidado,–da. adj. Qonqasqa.<br />
olvidar. v. Qonqay. Pe.Aya: jonjay.<br />
Pe.Jun: qunkay. Ec: kunkana.<br />
olvido. s. Qonqa. Pe.Aya: jonja.<br />
Pe.Jun: qunqa.<br />
ombligo. s. Anat. Pupu, puputi.<br />
omóplato. s. Anat. Qharmin, qarmin.<br />
Hueso plano triangular que forma<br />
parte posterior del hombro.<br />
onanismo. s. Med. Wawsay. Coito<br />
interrumpido o suspendido.<br />
orden. s. Kamachi.<br />
ordeñable. adj. Ch'awakuq.<br />
ordeñadero. s. Ch'awana.<br />
ordeñar. v. Ch'away, ñukñuy.<br />
Pe.Anc: qapiy. Pe.Aya: chaway.<br />
Arg:<br />
chay. Bol: ch'away.<br />
oreja. s. Anat. rinri, ninri.<br />
orejudo,–da. adj. Rinrisapa. Arg:<br />
nigrilu, nigrisapa.<br />
orear. v. Phaskiy.<br />
orfebres. Qorimanya. Pe.Aya:<br />
jorichaq.<br />
orgulloso,–sa. adj. Apusonqo.<br />
Pe.Aya: apusjachay. Ec:<br />
Apushuriku.<br />
oriente. s. Orient. Intichay.<br />
origen. s. Teqsi, teqse, hamu, umaqe.<br />
chupulu, ch'awchu.<br />
original. adj. Kikin kaq.<br />
orina. s. Fisiol. Unu hisp'ay. Pe.Caj:<br />
yaku ispay. Arg: ishpayaku. Ec:<br />
yaku ishpa.<br />
orinarse. v. Hisp'aykukuy,<br />
hisp'ayukuy.<br />
ornamentar. v. Achalay, achalachiy.<br />
oro. s. Metal. Qori. Pe.Aya: jori.<br />
Pe.S.Mar: kuri. Ec: kuri.<br />
oropel. s. Choqellu. Arg: achala,<br />
achalita. Bol: wajtanqori.<br />
Oroya. s. Geog. Uruya. Distrito de<br />
la provincia de Yauli,<br />
departamento de Junin, Perú.<br />
orquídea. s. Bot. (lycopodium<br />
cumplanatun var. tropiccum<br />
Spring). Wiñay wayna.<br />
orquitis. s. Med. Q'orota onqoy.<br />
Escisión o ablación de uno o<br />
ambos testículos.<br />
ortiga. s. Bot. (urtica urens, urtica<br />
dioica). Kisa, khisa.<br />
ortigal. s. Bot. Kisa kisa.<br />
oruga. s. Zool. Sillwi kuru, kisakuru.<br />
Oruro. s. Geog. Ururu. Ciudad y