11.01.2013 Views

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

R. r. alfab. Consonante vibrante,<br />

alveolar, sonora del alfabeto<br />

runasimi o qheswa (quechua). Se<br />

pronuncia ra suave, como en<br />

castellano y se utiliza con las cinco<br />

vocales.<br />

racha. s. Arañadura, escardadura.<br />

SINÓN: rachi.<br />

rachachiq. adj. y s. Que permite arañar,<br />

escarbar. SINÓN: rachichiq,<br />

hasp'ichiq.<br />

rachachiy. v. Mandar, permitir arañar,<br />

escarbar. SINÓN: rachichiy,<br />

hasp'ichiy.<br />

rachakuq. adj. y s. Que se araña o se<br />

rasca. SINÓN: rachikuq.<br />

rachakuy. v. Arañarse, rascarse. SINÓN:<br />

qhalqekuy, rachikuy.<br />

rachanakuy. v. Arañarse o rascarse<br />

mutuamente. SINÓN: rachinakuy.<br />

R<br />

rachapa. s. Remiendo de vestidos<br />

deteriorados.<br />

rachapakuy. v. Propinar arañazos o<br />

zarpazos en defensa propia. SINÓN:<br />

rachipakuy.<br />

rachasqa. adj. Arañado, escarbado. EJEM:<br />

rachasqa uyayuq, con cara arañada.<br />

SINÓN: rachisqa.<br />

rachay. v. Arañar, rascar. SINÓN: rachiy,<br />

hasp'iy.<br />

rachi. s. alim. Sopa de panza en cierto<br />

momento de la cocción. SINÓN: rachi<br />

rachi chupi. || V. HALLP'I, HASP'I.<br />

rachi rachi chupi. s. V. RACHI.<br />

rachichiq. adj. V. HALLP'ICHIQ,<br />

RACHACHIQ.<br />

rachichiy. v. V. HALLP'ICHIY.<br />

rachikuq. adj. V. RACHAKUQ.<br />

rachikuy. v. V. HALLP'KUY, RACHAKUY.<br />

rachinakuy. v. V. RACHANAKUY.<br />

rachipakuy. v. V. RACHAPAKUY.<br />

rachiq. adj. y s. V. HALLP'IQ.<br />

rachisqa. adj. V. RACHASQA.<br />

rachiy. v. V. HALLP'IY, RACHAY,<br />

SILLKUY.<br />

rachu. s. Porción de pasto o manojo<br />

arrancado al alcance de la mano.<br />

SINÓN: lluphi.<br />

rachunakuy. v. V. HASP'INAKUY.<br />

rachunayay. v. V. HASP'INAYAY.<br />

rachuq. adj. y s. Que arranca parte de<br />

las plantas con la mano.<br />

rachuy. v. Arrancar con la mano<br />

cierta porción de pasto u otras<br />

plantas.<br />

rak. s. Lo candente de las brasas.<br />

EJEM: nina rak, ruego candente.<br />

raka llika. s. Anat. Hímen.<br />

rakhu. adj. Grueso en el diámetro, en<br />

los cuerpos cilíndricos. || figdo.<br />

Corpulento, fornido. || Palo,<br />

tronco de árbol. ANTÓN: ñañu.<br />

rakhu kunka. adj. Voz grave. || Mús.<br />

Voz humana de bajo, contrapuesto<br />

al del tenor. EJEM: rakhu<br />

kunka wayna, joven de voz grave.<br />

rakhuchay. v. Engrosar. Aumentar<br />

el grosor de un cuerpo cilíndrico.<br />

SINÓN: rakhuyachiy.<br />

rakhuy. s. tej. Hilado grueso de la<br />

lana para tejidos gruesos como<br />

frazadas. || v. Hacer gruesos los<br />

objetos cilíndricos. SINÓN:<br />

ranphu.<br />

rakhuy rakhuy. adj. Muy grue-<br />

507 Raki Ankalla<br />

so. || fam. Fornido, gordo.<br />

rakhuyachiq. adj. Que hace engrosar;<br />

que hace aumentar el grosor en<br />

objetos cilíndricos.<br />

rakhuyachiy. v. Hacer engrosar objetos<br />

cilíndricos. || Más. Hacer grave la<br />

voz humana o el sonido, en general.<br />

SINÓN: rakhuchay.<br />

rakhuyaq. adj. Objeto cilíndrico que<br />

engruesa, que aumenta de grosor. ||<br />

fam. Persona que robustece de<br />

cuerpo o engorda.<br />

rakhuyay. v. Engrosar. || Aumentar de<br />

grosor un objeto cilíndrico. ANTÓN:<br />

ñañuyay.<br />

raki. s. Distribución, reparto o división.<br />

SINÓN: t'aqa. || Vasija grande de<br />

arc<strong>illa</strong> cocida de base ensanchada y<br />

de boca ancha, para depositar la<br />

chicha preparada. SINÓN: chunpa. ||<br />

medid. Medida equivalente a dos<br />

armus o armut, o media phoqcha,<br />

que corresponde a un cuarto de fanega<br />

ó 30 kilos de peso.<br />

raki raki. s. Bot. (Dryopteris<br />

glandulosolanoso C. Christ.)<br />

Helecho de la familia de las polypodiáceas,<br />

de abundante distribución<br />

a lo largo de los bordes de<br />

las acequias y de los ríos.<br />

Raki Ankalla. s. Etnohist. (Tomín del<br />

águila). Segunda waka del segundo<br />

seq'e Payan del sector Qollasuyu.<br />

Estaba a cargo del ayllu de Hawayni.<br />

Este adoratorio era un pequeño<br />

cerro

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!