Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
marchitable 866 867 miércoles<br />
nanpay, tuyruy.<br />
marchitable. adj. Naq'eq, naq'eyaq.<br />
marchitado,–da. adj. Naq'esqa.<br />
Pe.Anc: putsuy. Pe.Jun: awiy,<br />
matapay.<br />
marchito,–ta. adj. Naq'esqa.<br />
marido conviviente. s. Qhari. || Esposo:<br />
qosa.<br />
mariposa. s. Zool. Pillpintu, pillpi,<br />
Pe.Aya: pilpinta. Pe.Jun: pillpituy.<br />
Pe.S.Mar: pillopinto.<br />
marlo. s. Bot. Q'oronta. Pe.Aya:<br />
thullu, toronqa. Ec: tura.<br />
mármol. s. Min. Pachar, uskha.<br />
marrón. adj. Ch'unpi.<br />
martillo. s. Takana.<br />
marzo. s. Calend. Pawqarwaray.<br />
Pe.Aya: pawkar w aray. Ec: pawqarpacha.<br />
más. adj. Aswan. || Adv. aspuwan,<br />
astawan, astawanraq.<br />
masa acuosa. s. Lleqwe, lawa.<br />
masajear. v. Qhaqoy.<br />
masajista. adj. Qhaqoq.<br />
máscara. s. Saynata.<br />
masculino. adj. (para personas)<br />
Qhari kay. Para animales: orqo<br />
kay.<br />
mascullar. v. Knamupakuy.<br />
matemático. s. Yupaykamayoq.<br />
masticación. s. Fisiol. Khamuy.<br />
masticado,–da. adj. Khamusqa.<br />
masticador,–ra. s. adj. Khamuq.<br />
masticar. v. Khamuy. Masticar coca:<br />
akulliy. fig. hallpay.<br />
mastitis. s. Med. Ñuñu onqoy. Todas<br />
las afecciones a la mama.<br />
mastuerzo. s. Bot. (tropaeolum<br />
majus Linneo). Hayaq willk'u.<br />
masturbación. s. Med. Kutiyukuy,<br />
wawsay.<br />
masturbación. adj. Kutiyukuq,<br />
wawsaq.<br />
mata. s. Bot. Yura, roya.<br />
matadero. s. Sipina, wañuchina.<br />
matador,–ra. adj. Wañuchiq, sipiq,<br />
nak'aq.<br />
matadura. s. Zool. Ch'oqri. Ejem.<br />
ch'oqriyuq uywa: bestia con<br />
matadura.<br />
matar. v. Sipiy, wañuchiy.<br />
mate. s. Mati. infusión de alguna<br />
hierba para beber.<br />
matizado,–da. adj. Kusku, pillku,<br />
ch'eqche. Ejem. yana pillku: negro<br />
matizado.<br />
matorral. s. Ecol. Qora qora. Mallki<br />
mallki, sach'a sach'a.<br />
matrimonio. s. Juris. Saway.<br />
matriz. s. Med. Paris, thamin, ithapin.<br />
Pe.Aya: uthapi. Ec: pari.<br />
maxilar. s. Anat. Waqo, qhaqlli.<br />
mayo. s. Calend. Aymuray k<strong>illa</strong>,<br />
aymuray.<br />
mayor. s. adj. Kuraq. || Kuraka,<br />
kuraqkaq.<br />
mazamorra. s. Api.<br />
mazamorreado,–da. adj.<br />
Lawayasqa.<br />
mazo. s. Agr. Maruna. Instrumento<br />
para destruir terrones.<br />
mazorca. s. Bot. Choqllo. Pe.Aya:<br />
kaspa, wayma, chillpi. Pe.Jun:<br />
tasu.<br />
mecedor. s. Maywiq, kuyucheq.<br />
mecer. v. Maywiy.<br />
mechón. s. Phichu.<br />
medalla. s. Neol. Walqana. Pe.Jun:<br />
wallqa.<br />
mediación. s. Uylla.<br />
mediador,–ra. adj. s. Uyllaq,<br />
kuskanchaq.<br />
mediano,–na. adj. Taksa, tinku.<br />
mediar. v. Kuskanyay, kuskanchay.<br />
medicamento. s. Med. Hanpi.<br />
médico,–ca. s. Med. Hanpikamayoq.<br />
medida. s. Tupu.<br />
medio. s. adj. Chawpi, kuskan.<br />
meditar. v. Hamut'ay, yuyaymanay,<br />
yuyanchay.<br />
medir. v. Tupuy.<br />
médula. s. Med. Chilina, toqton.<br />
Pe.Anc: urus. Pe.Aya: nutku.<br />
Pe.S.Mar: ñuktu.<br />
mej<strong>illa</strong>. s. Anat. K'aklla, waqo.<br />
Porción de cara debajo de los<br />
ojos contiguo al pómulo.<br />
mejor. adj. Aswan allin, allinpuni.<br />
melindroso. adj. M<strong>illa</strong> m<strong>illa</strong>.<br />
mellizo,–za. s. Wispa.<br />
membrana. s. Med. Llika.<br />
memoria. s. Psic. Yuyay.<br />
memorizar. v. Psic. Umapi hap'iy.<br />
mendigar. v. Uskay.<br />
mendigo. s. adj. Uska.<br />
meninge. s. Anat. Ñosqhon p'istuq<br />
llika.<br />
meningitis. s. Med. Ñosqhon p'istuq<br />
llika onqoy.<br />
menor. adj. Sullk'a.<br />
menospreciar. v.<br />
Alqochakuy, pisichay,<br />
saruchay.<br />
menstruar. v. K'ikuy.<br />
ménsula s.Churana.<br />
mensurador. s. adj. Tupuq.<br />
mente. s. Yuyay.<br />
mentir. v. Llullakuy.<br />
mentiroso,–sa. adj. Llulla. fam.<br />
chawqa.<br />
menudo. adj. Khullu, ñut'u.<br />
mercado, vendedor. s. Qhatu.<br />
mermar. v. Pisiyay, wayway,<br />
asllayay.<br />
mes. s. Cronol. K<strong>illa</strong>.<br />
mesa. s. Hanp'ara. || Ceremonial:<br />
wanp'ar.<br />
meseta. s. Geog. Pata, pampa.<br />
meter. v. Sat'iy, winay, suskhuchiy,<br />
haykuchiy.<br />
mezclable. adj. Chaqrukuq,<br />
mich'ukuq, minukuq, Taqrokuq.<br />
mezclado,–da. adj. Chaqrusqa,<br />
minusqa, mich'usqa. Pe.Anc:<br />
taku, tallukash. Pe.Aya: chapusqa,<br />
tajruska. Arg: chakruska.<br />
mezclador. adj. Minuq, mich'uq,<br />
chaqruq.<br />
mezclar. v. Charqruy, minuy,<br />
mich'uy.<br />
mezclarse. v. Chaqrukuy,<br />
mich'ukuy.<br />
mezcolanza. adj. Mich'u, chhaqru,<br />
taqro.<br />
mezquino. adj. Mich'a. Obs. no<br />
debe usarse maqlla en lugar de<br />
éste término.<br />
mialgia. s. Med. Kurku aychananay.<br />
Dolor muscular.<br />
micción. s. Fisiol. Unu hisp'ay. Expulsión<br />
de la orina.<br />
miedo. s. Mancha.<br />
miedolento,–ta. adj. Manchakuq,<br />
manchali.<br />
miel. s. Apic. Lachiwa.<br />
miércoles. s. Calend. Qoyllurchay<br />
p'unchay.