Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
mil 868 869 muy<br />
mil. adj. núm.card. Waranqa.<br />
milésimo,–ma. adj. núm.ord.<br />
Waranqa ñeqen.<br />
m<strong>illa</strong>r. adj. núm.card. Waranqa.<br />
millón. adj. núm.card. Hunu waranqa.<br />
Ejem. huk hunu: un millón. || Iskay<br />
hunu: dos millones. || Chunka<br />
hunu: diez millones. || Pachaq<br />
hunu: cien millones. || Waranqa<br />
hunu: mil millones.<br />
mimado,–da. adj. Chaqllisqa,<br />
lulusqa.<br />
mina. s. Min. Q'oya.<br />
mineral. s. Min. Qeqlla. Pe.Aya:<br />
k<strong>illa</strong>.<br />
mío, mía. adj. Noqaq.<br />
miocardio. s. Anat. Sonqo aycha.<br />
Músculo cardíaco.<br />
mirada. s. Qhawa. Pe.Aya: Pe.S.<br />
Mar: qhawaq. Pe.Jun: lika.<br />
mirar. v. Qhaway.<br />
mirarse. v. Qhawakuy, rikukuy.<br />
miserable. adj. Mich'a. Obs: no debe<br />
usarse maqlla en lugar de este<br />
término.<br />
mismo. adj. pron. Kikin.<br />
mitad. s. Kuskan, ch'eqtan.<br />
mochador,–ra. adj. Willoq, mut'uq,<br />
qhoroq.<br />
mochar. v. Willuy, mut'uy, qhoruy.<br />
mochuelo. s. Zool. Paqpaka.<br />
moco. s. Fisiol. Qhoña, ñuti.<br />
mocoso,–sa. adj. Qhoña suru, qhoña<br />
sapa, t'eqte. Pe.Aya: ñutisenqa.<br />
mofa. s. Qellma.<br />
mojable. adj. Ch'aranchana,<br />
ch'aranchakuq, apichana.<br />
mojado,–da. adj. Ch'aranchasqa,<br />
apichasqa.<br />
mojador,–ra. adj. s. Ch'aranchaq,<br />
apichaq.<br />
mojar. v. Apichay, ch'aranchay.<br />
mojinete. s. Arq. Wankari, Bol:<br />
qawima.<br />
moledor. adj. s. Kutana. || Kutaq: el<br />
que muele.<br />
moler. v. Kutay, ñut'uy, lleqwiy.<br />
momentáneo. adv. Hayr<strong>illa</strong>.<br />
momento. adv. Hayr<strong>illa</strong>, tuylla,<br />
asniq.<br />
moneda. s. Neol. Qolqe.<br />
momia. s. Munaw.<br />
mono. s. Zool. (platirrino sp).<br />
K'usillu, wititi, miku, chipi. ||<br />
Mono araña (ateles paniscus<br />
chanek Humbolt): qhanpu k'usillu,<br />
uru k'usillu, makisapa. || Mono<br />
aullador: q'oto k'usillu (alouata<br />
seniculus Linneo).<br />
montaña. s. Geog. Orqo. Pe.Aya:<br />
orqu. Pe.Jun: ulku. Bol: urqo. Ec:<br />
sacha urku, hatun urku.<br />
montar. v. Phakachakuy.<br />
montón. s. Tawqa, qoto, suru, waru.<br />
moral. s. Allin apakuy, allin kawsay.<br />
moraya. s. Muraya. Obs. es incorrecto<br />
usar el término «chuño<br />
blanco», por éste.<br />
morc<strong>illa</strong>. s. Lunkanas.<br />
mordedor,–ra. v. Qhamusaq, kaniq.<br />
morder. v. Khamuy, p'atay, khachuy,<br />
khankiy.<br />
mordible. adj. Khachuna.<br />
mordida. adj. Khachuy, khankiy.<br />
mordisco. s. Khamu, khachu.<br />
mordisqueado,–da. adj. Khachu<br />
khachu.<br />
mordisquear. v. Khachupayay.<br />
moretón. s. Q'oyo. Pe.Aya: joyo,<br />
qoyo. Ec: kuyu.<br />
moribundo,–da. adj. Wañunayaq.<br />
morir. v. Wañuy.<br />
mortaja. s. Ayap'acha, ayaq unkun.<br />
mortal. adj. Wañuq.<br />
mortero. s. Kutana, maran.<br />
mosca. s. Zool. Ch'uspi. Arg: chuspi.<br />
Ec: chuspi.<br />
moscardón. s. Zool. Wayronqo.<br />
moscón. s. Zool. (dipterasarco–<br />
phagida Linneo). Ch'iririnka.<br />
mosqueado,–da. adj. Ch'uspiyasqa.<br />
mosquearse. v. Ch'uspiyay.<br />
mosto. s. Warapu, upi.<br />
mostrar. v. Rikuchiy, qhawachiy.<br />
mostrarse. v. Rikuchikuy,<br />
rikuchinakuy, qhawachinakuy.<br />
mostrenco,–ca. adj. Chanchaku,<br />
purinkichu. fam: wayra chaki.<br />
mote. s. Mut'i, mot'e. || Mote de habas:<br />
phuspu.<br />
moteado,–da. adj. Alqa, ch'eqchi,<br />
muru, saqsa.<br />
motivador. s. Raykuq.<br />
motoso,–sa. adj. Morq'a, qholmo.<br />
mover. v. Kuyuchiy, kuyuy.<br />
movible. adj. Kuyoq.<br />
moza. adj. Sipas. || despectivo:<br />
p'asña.<br />
muñeca. s. T'eqe wawa.<br />
muchedumbre. s. Runa runa.<br />
mucho. adj. Askha, sinchi, chay<br />
chika, ancha.<br />
mudo,–da. adj. Amu, urpa. Pe.Aya:<br />
jamu. Pe.S.Mar: laya. Arg: mana<br />
rimaq, upalla. Ec: upa upa shimi.<br />
muela. s. Anat. Waqoro.<br />
muerte. s. Wañuy p'uchukay.<br />
mugre. s. Khacha, qhelli, kharka.<br />
mugriento,–ta. adj. Kharka.<br />
mujer. s. Warmi. || Madre: mama. ||<br />
Señora: qoya. || Anciana: paya. ||<br />
Joven: sipas. || Matrona: t'alla. ||<br />
Conviviente: salla.<br />
mujeriego. adj. Warminiru,<br />
warminchu, warmi sonq'o,<br />
warmiskiru.<br />
mundano,–na. adj. Makuti.<br />
mundo. s. Pacha, kay pacha.<br />
muñeca de trapo. s. T'eqe wawa.<br />
murciélago. s. Zool. (desmodus<br />
rotundus Geoffroy). Masu, masu<br />
huk'ucha. Bol: chiñi masu.<br />
murmullo. s. Wararay.<br />
murmurar. v. Rimapakuy.<br />
muro. s. Perqa. Pe.Aya: pirja. Pe.Jun:<br />
pilta.<br />
músculo. s. Anat. Laphi, llaphllan.<br />
musgo. s. Bot. Qaqa sunkha, rumi<br />
millma, sach'a sunkha.<br />
mustio. adj. Unphu, usphu t'apa. Arg:<br />
llaki.<br />
mutilado,–da. adj. Mut'u.<br />
mutilar. v. Mut'uy, wit'uy, qoroy.<br />
muy. adv. Ancha, manchay, nishu,<br />
sinchi.