11.01.2013 Views

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

Diccionario: Quechua - Español - Quechua, Simi Taqe: Qheswa ... - illa

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

mil 868 869 muy<br />

mil. adj. núm.card. Waranqa.<br />

milésimo,–ma. adj. núm.ord.<br />

Waranqa ñeqen.<br />

m<strong>illa</strong>r. adj. núm.card. Waranqa.<br />

millón. adj. núm.card. Hunu waranqa.<br />

Ejem. huk hunu: un millón. || Iskay<br />

hunu: dos millones. || Chunka<br />

hunu: diez millones. || Pachaq<br />

hunu: cien millones. || Waranqa<br />

hunu: mil millones.<br />

mimado,–da. adj. Chaqllisqa,<br />

lulusqa.<br />

mina. s. Min. Q'oya.<br />

mineral. s. Min. Qeqlla. Pe.Aya:<br />

k<strong>illa</strong>.<br />

mío, mía. adj. Noqaq.<br />

miocardio. s. Anat. Sonqo aycha.<br />

Músculo cardíaco.<br />

mirada. s. Qhawa. Pe.Aya: Pe.S.<br />

Mar: qhawaq. Pe.Jun: lika.<br />

mirar. v. Qhaway.<br />

mirarse. v. Qhawakuy, rikukuy.<br />

miserable. adj. Mich'a. Obs: no debe<br />

usarse maqlla en lugar de este<br />

término.<br />

mismo. adj. pron. Kikin.<br />

mitad. s. Kuskan, ch'eqtan.<br />

mochador,–ra. adj. Willoq, mut'uq,<br />

qhoroq.<br />

mochar. v. Willuy, mut'uy, qhoruy.<br />

mochuelo. s. Zool. Paqpaka.<br />

moco. s. Fisiol. Qhoña, ñuti.<br />

mocoso,–sa. adj. Qhoña suru, qhoña<br />

sapa, t'eqte. Pe.Aya: ñutisenqa.<br />

mofa. s. Qellma.<br />

mojable. adj. Ch'aranchana,<br />

ch'aranchakuq, apichana.<br />

mojado,–da. adj. Ch'aranchasqa,<br />

apichasqa.<br />

mojador,–ra. adj. s. Ch'aranchaq,<br />

apichaq.<br />

mojar. v. Apichay, ch'aranchay.<br />

mojinete. s. Arq. Wankari, Bol:<br />

qawima.<br />

moledor. adj. s. Kutana. || Kutaq: el<br />

que muele.<br />

moler. v. Kutay, ñut'uy, lleqwiy.<br />

momentáneo. adv. Hayr<strong>illa</strong>.<br />

momento. adv. Hayr<strong>illa</strong>, tuylla,<br />

asniq.<br />

moneda. s. Neol. Qolqe.<br />

momia. s. Munaw.<br />

mono. s. Zool. (platirrino sp).<br />

K'usillu, wititi, miku, chipi. ||<br />

Mono araña (ateles paniscus<br />

chanek Humbolt): qhanpu k'usillu,<br />

uru k'usillu, makisapa. || Mono<br />

aullador: q'oto k'usillu (alouata<br />

seniculus Linneo).<br />

montaña. s. Geog. Orqo. Pe.Aya:<br />

orqu. Pe.Jun: ulku. Bol: urqo. Ec:<br />

sacha urku, hatun urku.<br />

montar. v. Phakachakuy.<br />

montón. s. Tawqa, qoto, suru, waru.<br />

moral. s. Allin apakuy, allin kawsay.<br />

moraya. s. Muraya. Obs. es incorrecto<br />

usar el término «chuño<br />

blanco», por éste.<br />

morc<strong>illa</strong>. s. Lunkanas.<br />

mordedor,–ra. v. Qhamusaq, kaniq.<br />

morder. v. Khamuy, p'atay, khachuy,<br />

khankiy.<br />

mordible. adj. Khachuna.<br />

mordida. adj. Khachuy, khankiy.<br />

mordisco. s. Khamu, khachu.<br />

mordisqueado,–da. adj. Khachu<br />

khachu.<br />

mordisquear. v. Khachupayay.<br />

moretón. s. Q'oyo. Pe.Aya: joyo,<br />

qoyo. Ec: kuyu.<br />

moribundo,–da. adj. Wañunayaq.<br />

morir. v. Wañuy.<br />

mortaja. s. Ayap'acha, ayaq unkun.<br />

mortal. adj. Wañuq.<br />

mortero. s. Kutana, maran.<br />

mosca. s. Zool. Ch'uspi. Arg: chuspi.<br />

Ec: chuspi.<br />

moscardón. s. Zool. Wayronqo.<br />

moscón. s. Zool. (dipterasarco–<br />

phagida Linneo). Ch'iririnka.<br />

mosqueado,–da. adj. Ch'uspiyasqa.<br />

mosquearse. v. Ch'uspiyay.<br />

mosto. s. Warapu, upi.<br />

mostrar. v. Rikuchiy, qhawachiy.<br />

mostrarse. v. Rikuchikuy,<br />

rikuchinakuy, qhawachinakuy.<br />

mostrenco,–ca. adj. Chanchaku,<br />

purinkichu. fam: wayra chaki.<br />

mote. s. Mut'i, mot'e. || Mote de habas:<br />

phuspu.<br />

moteado,–da. adj. Alqa, ch'eqchi,<br />

muru, saqsa.<br />

motivador. s. Raykuq.<br />

motoso,–sa. adj. Morq'a, qholmo.<br />

mover. v. Kuyuchiy, kuyuy.<br />

movible. adj. Kuyoq.<br />

moza. adj. Sipas. || despectivo:<br />

p'asña.<br />

muñeca. s. T'eqe wawa.<br />

muchedumbre. s. Runa runa.<br />

mucho. adj. Askha, sinchi, chay<br />

chika, ancha.<br />

mudo,–da. adj. Amu, urpa. Pe.Aya:<br />

jamu. Pe.S.Mar: laya. Arg: mana<br />

rimaq, upalla. Ec: upa upa shimi.<br />

muela. s. Anat. Waqoro.<br />

muerte. s. Wañuy p'uchukay.<br />

mugre. s. Khacha, qhelli, kharka.<br />

mugriento,–ta. adj. Kharka.<br />

mujer. s. Warmi. || Madre: mama. ||<br />

Señora: qoya. || Anciana: paya. ||<br />

Joven: sipas. || Matrona: t'alla. ||<br />

Conviviente: salla.<br />

mujeriego. adj. Warminiru,<br />

warminchu, warmi sonq'o,<br />

warmiskiru.<br />

mundano,–na. adj. Makuti.<br />

mundo. s. Pacha, kay pacha.<br />

muñeca de trapo. s. T'eqe wawa.<br />

murciélago. s. Zool. (desmodus<br />

rotundus Geoffroy). Masu, masu<br />

huk'ucha. Bol: chiñi masu.<br />

murmullo. s. Wararay.<br />

murmurar. v. Rimapakuy.<br />

muro. s. Perqa. Pe.Aya: pirja. Pe.Jun:<br />

pilta.<br />

músculo. s. Anat. Laphi, llaphllan.<br />

musgo. s. Bot. Qaqa sunkha, rumi<br />

millma, sach'a sunkha.<br />

mustio. adj. Unphu, usphu t'apa. Arg:<br />

llaki.<br />

mutilado,–da. adj. Mut'u.<br />

mutilar. v. Mut'uy, wit'uy, qoroy.<br />

muy. adv. Ancha, manchay, nishu,<br />

sinchi.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!