doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

96
İSMAİL HACIYEV EBÜLFEZ AMANOĞLU
alarından korunabilmiştir. Ama Sovyetler Birliği döneminde Ermenilerin
sık sık birleştirme iddiaları bu Kars Antlaşması’nı delememiş,
çiğneyebilmemiştir. Atatürk’ün yarattığı Nahçıvan Özerk arazi
statüsü hakkında Kars Anlaşmasının önemine değinen seçkin devlet
adamı Haydar Aliyev demiştir: “Nahçıvanın statüsünü muhafıza etmek
için Türkiye Cumhuriyeti’nin imzaladığı Kars Antlaşması’nın
büyük rolü olmuştur. Nahçıvan toprak bakımından Azerbaycan’dan
ayrı düştüğüne göre Nahçıvan’ın bütünlüğünü, güvenliğini, devletciliğini,
özerkliğini gelecekte de sağlamak için Kars Antlaşması bizim
için çok büyük ve emsalsiz belge, kaynaktır” 10 .
Şunu da belirtelim ki, 1990 yılı başlarında Sovyet hâkimiyeti
yıkıldığı zaman Ermenilerin senarisi esasında Nahçıvan Özerk
Cumhuriyeti’nin İran İslam Cumhuriyeti ile olan sınırı Sovyet
KGB’sinin teşviki ile yerli ahali tarafından dağıtıldı. Bundan az sonra
aynı yılın 20 Ocak tarihinde, yani Bakü’de işgalci Moskova kuvvetleri
silahsız ahaliyi katliam yaparken bununla eşzamanlı olarak
Ermenistan kuvvetleri silahsız Nahçıvan ahalisi üzerine saldırıya
geçti. İran hududu açık olduğundan Ermeniler ahali arasında panik
yaydılar, onları İran sınırını geçmeye teşvik ettiler. Kahraman nahçıvanlılar
bu tehditlerden korkmayarak 25 şehit verdi, ama hududları
korudu, vatanı terk etmediler. Sovyet döneminde İranla Nahçıvan
arasındaki hudud hattı Nahçıvan’da yerleşmiş hudud muhafıza kuvvetleri
tarafından korunuyordu, Türkiye ile Nahçıvan arasındaki hudud
ise Ermenistan’a bağlı hudut muhafıza komutanlığına ait idi.
Bu nedenle İranla Nahçıvan arasındaki gümrük kapısı 1990 yılından
faaliyete geçtiği halde, aynı şey Türkiye ile Nahçıvan arasında ancak
1992 yılından itibaren gerçekleşebilmiştir. 1991 yılında Azerbaycan
bağımsızlığına kavuştuktan sonra ulu önder Mustafa Kemal
Atatürk’ün hayalleri gerçekleşmeye başlamıştır: Ulu Atatürk’ün yarattığı
Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti dostluk köprüsü devletine dönüşmüştür.
O zaman Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ali meclis başkanı
görevinde bulunan Haydar Aliyev, Ankara’ya gelmiş, başbakan Süleyman
Demirel’le görüşmüş, Atatürk’ün mimarı olduğu Kars An-
10 Haydar Aliyev’in Nahçıvan Özerk Cumhuriyetinin 75.kuruluş yıldönümü
dolayısıyla düzenlenmiş toplantıda yaptığı konuşma, Azerbaycan gazetesi,
Bakü, 14 Ekim 1999.