doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

846
ADNAN SOFUOĞLU
seçim dışında bir meşruluk kaynağı pek kalmamıştı. 26
Nitekim Sivas Kongresi sonrasında Millîyetçi Hareketin baskıları
karşısında Damat Ferit Paşa Hükûmeti istifa etti. Yerine Anadolu
ve Rumeli Müdafa-i Hukuk hareketini bir taraf olarak tanımaya hazır
olan Ali Rıza Paşa Hükûmeti iş başına geldi. Bu hükûmet zamanında
Bahriye Nazırı Salih Paşa ile Heyet-i Temsiliye Reisi Mustafa Kemal
Paşa arasında 20-22 Ekim 1919’da Amasya’da gerçekleşen mülakat
sonrasında üzerinde anlaşılan Amasya Protokolleri çerçevesinde, bu
görüşmelerden önce 7 Ekim’de yayınlanan İntihabı Mebusan Kararnamesi
uyarınca Aralık 1919’da genel seçimler yapıldı. Bu gelişmenin
arkasından Heyet-i Temsiliye, Meclis-i Meb’usan’ın İstanbul’da
toplanacağı kararı üzerine, merkezini, Sivas’tan Ankara’ya taşıdı. 27
Heyet-i Temsiliye’nin 27 Aralık 1919’da Ankara’ya varışından
sonra, Mustafa Kemâl Paşa, Ankara’nın ileri gelenlerine verdiği ve
ülkenin içinde bulunduğu durumu anlatan konferansında, kongrelerde
alınan kararlar doğrultusunda millî teşkilat olarak dayandıkları
temel düşünceyi hâkimiyet-i millîye olarak açıkladı ve takip edilen
gayeyi ise, vatanı parçalanmaktan, milleti de esaretten kurtarmak
şeklinde ortaya koydu. 28
Bu arada seçimlerin tamamlanıp gerekli hazırlıkların bitirilmesi
ile birlikte 12 Ocak 1920’de Meclis-i Meb’usan, fiilen işgâl altında
olan İstanbul’da toplanarak çalışmalarına başladı. 29 Böyle bir
ortamda millî iradeyi serbestçe temsil etmekten uzak olarak çalışan,
Müdafaa-i Hukuk mensubu ve taraftarlarının çoğunluğu oluşturduğu
Meclis-i Meb’usanın en önemli girişimi, 28 ocak 1920’deki gizli
oturumunda esasları daha önce kongreler sürecinden Mustafa Kemal
26 Tanör; a.g.e., s. 229
27 Tanör; a.g.e., s. 229-230 ; Atatürk; a.g.e., C. 1, s. 194 v.d ile s. 331-333 ; Kansu;
a.g.e., C. 2, s. 481 v.d
28 Bu ifadeler şöyledir. “...teşkilatımızda Kuvay-ı Milliye’nin amil ve irade-i
milliyenin hâkim olması esası kabul edilmiştir. Bu gün, bütün cihanın milletleri
yalnız bir hâkimiyet tanırlar: hâkimiyeti milliye...” “Efendiler! Teşkilatı
Milliyemizin bu gün takip ettiği gaye vatanın inkısamından (parçalanmasından)
ve milletin esaretten tahlisine (kurtarılmasına) matuftur (yöneliktir).”
Bkz. Atatürk; a.g.e., C. 1, s. 357-358 ve C. 3, s. 1178-1190
29 Bu konuda geniş bilgi için bkz. Goloğlu Üçüncü Meşrutiyet, Ankara.1971,
s. 40 v.d ; Gökbilgin; a.g.e., C. 2, 1965 s. 295 v.d ; Selahattin Tansel;
Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.3, Ankara 1973, s. 15 v.d