doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK CUMHURİYETİ’NİN NİTELİĞİ 41
ilan edilirken doğal olarak bunu anayasal düzenin korunabileceği
en önemli araç olarak görmüş, bununla birlikte benzeri ikilemlerin
yaşanmaması için hükûmet biçimini her türlü anayasa dışı güç
odaklarından arındırmaya çalışmıştı. O biliyordu ki anayasal düzen
ulusal egemenliktir ve bu bakımdan “cumhuriyetin dayanağı Türk
topluluğu”dur. Cumhuriyet ancak millete dayanmak suretiyle yaşatılabilirdi.
Bu nedenle yeni Türk devletinin kurum ve kuruluşlarını
buna göre tanzim etmek zorundaydı. Halbuki mutlak monarşilerde
yönetim halka değil, çoğunlukla sınıfsal düzene dayanmakta, asker,
bürokrasi ve ruhban sınıflarından gücünü almaktaydı. Sınıfsal düzenin
bulunmadığı mutlak monarşiyi ayakta tutmak çok zor, hatta
imkansızdı. Bir anayasal düzen olan, ulus egemenliğine dayanan
cumhuriyeti mutlak monarşinin kurumlarını muhafaza ederek yaşatmak
da aynı ölçüde imkansızdı. Bu bir bakıma cumhuriyeti içten içe
çürütecek olan kanser hücrelerine benzetilebilir. O halde cumhuriyet
bir sonuç olduğu kadar aynı zamanda bir başlangıçtı. Sonuçtu,
çünkü ulusal egemenlik yada anayasal düzen gerçek korunağını bulmuştur,
başlangıçtır çünkü korunağını yani cumhuriyeti kendisine
zarar verebilecek unsurlardan arındırmak kaçınılmazdı. Aksi takdirde
cumhuriyet özlenen yada ideal hükûmet biçimi olmaktan çıkar,
sıkıntı veren, kendisinden şikayet olunan bir rejim haline dönüşür
ki bu bakımdan onun niteliğinin çok iyi konulması yada doldurulması
esastır. Demek oluyor ki cumhuriyet bir başına yeterli olamadığından
daha doğrusu olamayacağından yeni Türk Devleti’nin
eski kurumlarla, mutlak monarşi kalıntısı sınıfsal düzenle bir arada,
yan yana bulunmasındaki sıkıntılar, tehlikeler ortadaydı. Atatürk’ün
cumhuriyetin ilanından sonra başlattığı inkılap hareketlerinin temelinde
böyle bir kaçınılmazlığın varlığını düşünmek zorundayız.
Söz konusu düzenlemelerin yada inkılap yasalarının gerekçelerine
bakıldığında çağdaş dünyaya uyum için birer zorunluluk oldukları
açıkça görülmektedir. Bununla birlikte aynı zamanda cumhuriyetin
niteliğini doldurma arayışının bir çözümü olarak kabul edilmelerinin
gerektiği de kuşkusuzdur. Cumhuriyetin ilanından dört ay sonra
gerçekleştirilen üç ayrı inkılap yasası ile eski kurum ve kuruluşların
tasfiyesine başlanmış, ulusal egemenlik ya da anayasal düzen açısından
cumhuriyetimizi zaafa uğratacak unsurlar ortadan kaldırmış
veya bunlar yeniden yapılandırılmıştır. 3 Mart 1924 de hilafetin kal-