doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK CUMHURİYETİ’NİN NİTELİĞİ 37
Büyük Zafer’in kazanılması ve Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasından,
Lozan Barış Konferansı yolunun açılmasından sonraki
gelişmeler yukarıda sözü edilen ikinci aşamanın başlangıcını oluşturmaktadır.
Millî Mücadele’deki olumsuz ve yıkıcı rolü nedeniyle
padişahlı bir yönetime karşı olanların sayısı bir hayli fazla olmakla
birlikte, onun yerine getirilecek hükûmet biçimi hakkında zihinler de
bir o kadar karışıktı. Trakya’yı tesellüme memur edilen Refet Paşa,
İstanbul’a geldiği günden beri “meclis hükûmeti” ‘nden söz ederken
anayasa hukuku alanında yetkili kişilerce itirazla karşılamış, böyle
bir sistemin devlet hayatımızda uygulanamayacağı ifade edilmiştir
3 .Meclisin açıldığı günlerde 17 Temmuz 1920 de Mustafa Kemal
3 “Evvel emirde şayan-ı dikkattir ki Refet Paşa şimdiye kadar hükûmetler hakkında
hukuk-ı esasiyede malüm olan suret-i tasniflere yeni bir suret-i tasnif
eklemiş oluyor. Şimdiye kadar mevcut olan suret-i tasniflerde meşruti hükümdarlıklarla
cumhuriyetler daima birbirinden ayrı görülürdü ve bu pek tabii idi.
Refet Paşa bu tasnife ehemmiyet vermiyor. O kendi tasnifini büsbütün başka
bir nokta-i nazardan yapıyor: Müşarünileyh, ‘reis-i hükûmet’ lerin mevcudiyeti
veya adem-i mevcudiyeti esası üzerinden bir tasnif icra ediyor. İtirafa
mecburuz ki bu tarz-ı tasnifi biz indi ve şahsi bir mahiyette gördük...Halbuki
Refet Paşa bahsi tevsiinde tamamen anlaşılıyor ki müşarünileyh esasen hiç
kuvve-i icraiye taraftarı değildir. Vezaif-i hükûmeti doğrudan doğruya Millet
Meclisi’ne vermek fikrindedir... Refet Paşa’nın mantığıyla (tasnifin) ‘heyet-i
icraiyeli hükûmetler ve hey’et-i icraiyesiz hükûmetler’ suretinde olmak zaruri
kalır. Mes’ele bu şekl-i garibe geldiği gibi itiraf etmek zaruri kalır ki bu surette
hiçbir hükûmet olamaz.”(Lütfi Fikri, Hükümdarlık Karşısında Milliyet,
Mes’uliyet ve Tefrik-i Kuva Mesaili, İstanbul 1338, s. 7.) Süleyman Nazif
Bey, Lütfi Fikri Bey’e cevaben yayınladığı risalesinde “Fakat Refet Paşa’nın
sözlerini İstanbul’un en ücra köşeleri gibi, alem-i islamın en uzak ufukları
dikkatle dinleyecek ve Refet Paşa’nın makam-ı hilafetten ref’ettiği savt-ı davete,
eminim ki her taraftan lebbeyk! Sedaları cevap verecektir. Halkımızın
mütarekeden beri için için yanan kalbi, için için ağlayan vicdanı ve için için
beddua eden imanı Refet Paşa’nın Anadolu’dan getirdiği müjdede bir teslimiyet,
bir deva, bir şifa buluyor.” demekteydi (Süleyman Nazif, Lütfi Fikri
Bey’e Cevap Hilafet, Milliyet ve Tefrik-i Kuva Mesaili, İstanbul 1341-1922,
s. 3.) Lütfi Fikri Bey’e reddiye niteliğinde yazılan bir diğer risalede “Halbuki
mücahid-i ekrem Refet Paşa Hazretleri kimseyi ne tahrik ne de teşvik etmedi.
Bütün halk sevincinden müşarünileyh hazretlerinin askerlerini omuzlarında
taşımakla, kimisi hasretinden ağlamakla, kimisi kendisini görmek için sabahtan
akşama kadar mahfil önünde beklemekle ne yapacağını bilemiyor. Bu inkar
olunur mu? Lütfi Fikri Bey bütün bunları görmemiş ve gazetelere mütalaa
etmemiş ve bilhassa şimdiye kadar içimizde bulunmamış da yeni Paris’ten
teşrif etmiş ve görmüş ki burada bir paşa nutuklar söylerken Montesquieu