doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK YAŞASAYDI ERMENİ SORUNU GÜNÜMÜZDEKİ GİBİ BİÇİMLENİR MİYDİ? 655
olduğunu sorduk. Şarkda ve Garpta eksilen Müslüman nüfusunun
miktarını söyledik. Haksız muharebelerin tevlit ettiği harabelerde
çalışmaktan gelen ve herhangi bir memlekete tecavüz etmemiş olan
ellerimizin (bilhassa) temiz olduğunu ve herhangi ellerle mukayeseye
hazır bulunduğumuzu bildirdik. Bizi itham ettikleri ika-i mevani
ve ta’lik ve inkıtaa sebebiyet gibi tehdidatı serdetmekten maksat
eğer tasmim olunan bir inkıta içün efkâr-ı umumiye-i cihanı galeyana
getirecek bir vesile bulmak ise hakayiki kolayca ispat edeceğimizi
ve mesuliyetin kendilerine râci olacağım... bildirdik. (...) Üç
dört günden beri sıkı olarak ihdas edilen ekalliyetler propagandasını
cidden tehlikeli bir şekle ifrağ etmişler idi. Vaziyette esaslı bir tebeddül
ve sükunet hasıl olmuş ise de bunu ciddi bir tehditten sonra yine
muvakkaten köşeye bırakmak şeklinde addediyorum... Ekalliyetler
şimdilik teskin edildiğinden iktisadi sefere başlayacağız. Fakat, cidden
küstah vaziyetleri vardır...İSMET “ 15
Bundan sonraki gelişmeleri İsmet Paşa özetle şöyle bildirdi:
17 Aralık:
“Azınlıklar alt-komisyonunda İngiliz Ryan pek saldırgan bir dille
Ermeni yurdu istedi. Kesinlikle reddediyoruz.” 16
23 Aralık:
“Azınlıklar alt-komisyonunda olağanüstü zorluk çıkardılar. Ağır
tekliflerini reddettik.... ‘Ankara’ya telgraf çekmeksizin akşam treni
ile hareket ederim dedim. (...) Müttefikler, barış için eskinin yalnız
şeklini değiştirip özünü muhafaza etmeğe çalışıyorlar. ‘ Hemen her
meselenin hududunda duvarlara dayanıp durmuşuzdur. Ya bizi yıkacaklar,
eski usulde muaddel bir Sevres yapacaklar, ya (da) biz onları
yıkacağız, her medenî millet gibi sulh yapacağız (...) Bu adamlarda
eski itiyatlarından vazgeçmek ihtimali azdır... Vaziyet ağırdır.
İSMET” 17
Bu rapor üzerine Başbakan Hüseyin Rauf Bey (Orbay), ertesi
gün İsmet Paşa’ya, Konferansça kesilmesi ihtimaline karşı ordunun
hazır durumda olduğunu bildirdi. 18
15 Şimşir, Lozan Telgraftan I, s. 218-220, No. 143
16 Şimşir, Lozan Telgrafları l, s. 236, No. 165
17 Şimşir, Lozan Telgrafları I, .s. 268-270, No. 199
18 Şimşir, Lozan Telgraftan I, s. 271, No. 2902