doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

584
ENVER KONUKÇU
Colby’nin, nerde ise, Anadolu’nun doğusunu tamamen Ermenilere
bırakan arabuluculuğu ve harita çizimi, tabii ki ona ve hürriyet fikirlerine
inanmış aydınlarımızca, sükût-ı hayale sebep olmuştur. Mustafa
Kemal, Hey’et-i Temsiliye ve Erzurum milletvekili olarak 28
Aralık 1919’da, Sivas dönüşü Ankara’daki ikinci gününde Wilson
ilkeleri ile ilgili ilk açıklamasında, bazı sözleri önceden sezmiş olduğu
görülmüştür. Açıklamasında, Hey’et-i Temsiliye Reisi olarak XII.
madde üzerinde durarak şunları söylemişti: “...Bu program, milletin
kendi kaderine hâkimiyetini temin ediyordu. Programın XII. maddesi
ise özellikle Türkiye’ye Devletimize ve milletimize aittir. Wilson,
bu madde ile Türkiye’nin, milletimizin tam hâkimiyetine sahip
olması lüzumunu ortaya koyduktan sonra, buna dair de bir iki kayıt
da ilâve etmiştir. O kayıtlar şunlardır: Aramızda yaşayan gayr-ı müslim
unsurların emniyetlerinin ve gelişmelerinin sağlanmasını temin
etmek. Bir de Boğazların açık bulundurulmasıdır. Bütün İtilaf Devletleri
Wilson’un prensiplerini kendi menfaatleri için uygun gördükleri
gibi bizim devletimizde bu XII. maddeyi kabulde, hiçbir sakınca
görmedi. Hakikaten kabul edilecek bir prensiptir.”
Washington’un Sevres’deki görevi, İtilaf Devletleri görüşünde
Ermeni yurdu meydana getirmekti. Harita üzerinde, en yetkili şahıs
olarak Wilson, bu ödevi yerine getirmiş, kitap hâlinde yayınlanan
metin, dolayısıyla Ankara’da hayal kırıklığı yaratmıştı.
1919 ve 1920 siyasi gelişmelerini iyi bir şekilde takip eden
TBMM Reisi Mustafa Kemal, Sevres için görüşlerini tabii ki millî
bir heyecanla değerlendirerek, kamuoyuna duyurmaktan geri kalmadı;
“Sevres Andlaşması, Türk milleti için öylesine uğursuz bir idam
kararnâmesidir ki, onun bir dost ağzından çıkmamasını dileriz. Bize
göre böyle bir andlaşma yoktur... Mondros’un arkasından yaşama
hakkımızı ve istiklalimizi ayaklar altına alan Sevres Andlaşması
yapılmıştır. Bu teklif projesinde, Ermenistan’ın sınırlarının tesbiti
işi Cemiyet-i Akvam’ın göndereceği bir komisyona bırakılmakta
idi... Efendiler, Mondros Mütarekesi’nden sonra düşman devletler
Türkiye’ye dört defa barış şartları teklif etmişlerdir. Bunların ilki
Sevres taslağıdır. Bu taslak, hiçbir görüşmenin ürünü olmayıp, İtilaf
Devletleri tarafından Yunan Başvekili Mösyö Venizelos’un katılması
ile düzenlenmiş ve Vahideddin’in hükûmeti tarafından 10 Ağustos