doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

BİR İDEAL OLARAK MİSÂK-I MİLLÎ’NİN İLÂNI VE ANLAMI 743
Bu konuda bize en açık ve tartışmasız ışık tutan belge daha önce
bahsettiğimiz 23 Haziran 1919 tarihli muhtıradır. Bu muhtırada verilen
Türkiye’nin güney sınırları, Misak-ı Millî’nin birinci maddesindeki
kriter olarak verilmiş sınırlara işaret etmektedir ki, bu da son
dönemdeki Osmanlı Devleti’nin Halep ve Musul vilayetlerinin güney
sınırlarıdır. Nitekim bu topraklar, Osmanlı coğrafya dilinde Osmanlı
Asyası/Anadolusu (Asya-i Osmanî) içinde değerlendirilmiştir.
Diğer taraftan, ikinci maddede Elviye-i Selase (Kars, Ardahan
Batum)’den bahsedilirken Batum’un kuzeyindeki Poti’ye kadar uzanan
ve Cenub-i Garbî Kafkas Cumhuriyeti sınırlarına dahil edilmiş
olan Nahçıvan’ı kapsayan bir bölge yeni Türkiye’nin sınırları içinde
kabul edilmiştir. Buna karşılık beyannamenin üçüncü maddesinde
yapılacak halk oylamasından sonra Batı Trakya’nın da Türkiye’ye
dahil olacağı amaçlanmış ve böylece, Gümülcine’den itibaren Batı
Trakya’nın da anavatan sınırları içinde olacağı tasavvur edilmiştir.
Hiç şüphesiz, Misak-ı Millî beyannamesinin birinci maddesi,
Arapların selfdeterminasyon hakkından sözetmesi de dikkate alındığında,
Türkiye’nin güney sınırlarıyla ilgilidir. Bu maddede geçen
Osmanlı-İslam ibaresi de, güney sınırlarından bahsedildiği için dar
anlamda Türkler ve Kürtleri kapsamaktadır 22 . Bu bağlamı biraz daha
genişletirsek Mondros mütarekesi hattının içinde ve dışında kalan
çoğrafyada yaşayan Türk, Kürt, Çerkez ve Arnavud gibi İslam ortak
paydasına sahip insan topluluğu anlaşılmalıdır. Zaten Mustafa Kemal
Atatürk’de, 24 Nisan 1920’de, TBMM’nde yapmış olduğu bir
konuşmada bu hususa dikkat çekerek sözkonusu insan topluluğunu
“anasır-ı İslam” diye tanımlamış 23 ve hem kurtuluş mücadelesini ve-
22 Bu ibare, orijinal beyannamede geçmektedir. Aynı şekilde, Mondros mütarekesi
kasdedilerek “hatt-ı mütareke dahil ve haricinde” ibaresi de orijinal beyanname
ifadeleridir. Ne yazık ki, Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren günümüz
de dahil bu konuda yazılan kitapların çoğunda, birbirlerinden naklen
dönemlerin ideolojik anlayışlarına uygun olarak orijinal beyanname metinlerinde
bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu bağlamda ilk örnek, Türk Tarihi Tetkik
Cemiyetince 1931’de yayımlanmış olan Tarih IV kitabıdır. Burada, Osmanlı-
İslam ibaresi, Türk olmuş, “hatt-ı mütareke dahil ve haricinde” ibaresinden ise
“haricinde” kelimesi çıkarılmıştır.. Bu ise orijinal beyanname metninin tahrif
edilmesinden başka bir şey değildir.
23 “…bu hudud dahilinde tasavvur edilmesin ki, anâsır-ı İslamiyeden yalnız bir
cins millet vardır. Bu hudud dahilinde Türk vardır, Çerkes vardır ve anasır-ı