doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’ÜN YARATTIĞI NAHÇIVAN:
DOSTLUK KÖPRÜSÜ DEVLETİ
Prof. Dr. İsmail HACIYEV*
Prof. Dr. Ebülfez AMANOĞLU*
Belli olduğu gibi I. Cihan Savaşı’ndan sonra, özellikle 1918-
1921 yılları arasında büyük devletler arasında dünya haritasını yeniden
çizmek teşebbüsleri ortaya çıkmıştı. Bununla ilgili olarak
bu dönemde Güney Kafkasyada da bir takım gelişmeler meydana
gelmişdi. Bu yıllarda stratejik bir mekan durumunda olan Nahçıvan
bölgesi olayların odak noktasına dönüşmüştü. İngiltere, Amerika ve
Rusya her vechle yeni kurulacak Ermenistan devletinin bu bölgede
çoğunluk Türk ahaliden oluşmasına rağmen egemenliğini sağlamaya
gayret ediyorlardı. İlk zamanlar Osmanlı Devleti, 1919 yılından
itibaren ise temelleri yenice atılmağa başlanan Atatürk Türkiyesi
bölge ahalisinin düşmandan korunmasına, onun güvenliğinin sağlanmasına
çaba göstermiştir. 1918 yılında Nahçıvan bölgesini ermeni
işgalinden kurtaran muzaffer Türk Ordusu 1920-1921 yıllarında
da bilhassa ulu önder Atatürk’ün talimatları doğrultusunda bölgede
Türk birlikleri yerleşdirilmiş, hain ermeni kuvvetlerinin bölgeye sokulmasına
müsaade edilmemiştir. Bütün bunlara rağmen Ermeniler
Türkiyenin Azerbaycan ve bilhassa Orta Asya ile bağlantısını sağlayan
yegane koridoru kapatmak işin her türlü yöntemlere baş vururlardı.
Bu amaçla Ermenilerin istekleri üzerine 1919 yılında bölgede
önce İngilizler hâkim olmuş, sonra Amerikan valiliği oluşturulmuştu.
Bu durumda Ermenistan’ı geri adım atmaya mecbur etmek için
en elverişli yer Nahçıvan idi. Hem de bu bölgenin İran’a yakın olması
Ermenistan’ı tehdid ediyordu. Kazım Karabekir Paşa’nın 3 Mayıs
* Nahçıvan Devlet Üniversitesi Öğretim Üyesi