doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

TÜRK DEVRİMİ’NİN EVRENSEL NİTELİĞİ 621
Hüseyin’in Ürdün ve Irak’ta krallık yapan oğullarını başkentinde kabul
edip dostça ilişkiler sürdürmesi, geçmişin düşmanlıklarını sona
erdirmekte kararlı olduğunu gösterir. Nitekim bu anlayış sebebiyledir
ki, 1934’de Atatürk’e Nobel Barış Ödülü’nün verilmesini öneren
Yunanistan başbakanı Venizelos olmuştur. 7
Aynı barış anlayışını, çok değişik etnik grupların ve inançların
kaynaşma yeri olan Anadolu için de kullanmıştır. 19 ve 20. yüzyıllar
boyunca Balkanlar, Kırım, Kafkaslar, ve Arap eyaletlerinden göçerlerin
tek sığınak yeri olan Anadolu’da Müslüman ve gayri-Müslim
her çeşit etnik grup yaşıyordu. Bu Osmanlı mirasını yeni Türkiye
Cumhuriyeti yapısı içinde bağdaştırmak için, Cumhuriyet sınırları
ile sınırlı bir Türk Kimliği üzerinde durması, bunun dışında kalan
yerlerdeki Türklerin kültürel özellikleriyle ilgilenmesi ancak yayılmacı
sorunlara asla yüz vermemesi barışçı anlayışının bir diğer yansımasıdır.
DİNİ SİYASETTE BELİRLEYİCİ UNSUR OLMAKTAN
ÇIKARMA
Tanzimat’ın İslam içinde güçlü karşıt gruplar çıkmasına sebep
olan özelliği, din konusundaki tartışmalardan ileri gelmiştir. Sömürgeci
devletlerin kontrollerindeki cemaatlerin dini liderlerini kontrole
almaları, hatta hilafeti siyasetlerine bağlama çabaları din liderliğinin
İslam toplumlarının yönlendiriciliğinden çıkmış olduğunu gösteriyordu.
1914’de Cihad ilan edildiğinde Osmanlı toplumu dışındaki
Müslümanlardan katılım ancak yüzde 5’de kalmıştı. Daha 1920’nin
başında İstanbul Hükûmeti ve Saray’a tam karşı olmadığı dönemde
Atatürk, bu deneyiminin etkisiyle Ankara’da şu fikri savunuyordu: 8
“Panislamizme gelince, buna bir meslek ve bir gaye şeklinde yürümeğe
zaten lüzum yoktur. İslamiyet, bütün salikleri arasında kavi
bir imana dayanan uhuvveti umumiye tesis etmiştir. Bu uhuvveti
umumiye, yekdiğerine yardım ve bilhassa makamı hilafete pek fedakarane
bağlılığı istilzam etmekle beraber, hiçbir zaman bir siyasi
birlik ve bir emperyalizm şekline dönüşmemiştir.”
7 Özgen Acar, “Venizelos, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermişti”.
Milliyet 20.5.1981
8 Hâkimiyeti Milliye. 2.2.1920, “Asya Tehlikesi” başyazısından