doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’ÜN DÜŞÜNCE SİSTEMİNDE ULUSALLIK-EVRENSELLİK DERİNLİĞİ
açısından da evrensel bir değerin göstergesidir.
715
Atatürk’ün düşünce sisteminde yer alan temel ilkelerden biri de
millîyetçilik ilkesidir. Atatürk’teki millîyetçilik anlayışı, bir ölüm kalım
savaşı olan Millî Mücadele’nin başından beri izlenegelen ulusal
egemenlik anlayışının doğal bir sonucudur. Vatan, millet ve bağımsızlık
kavramlarıyla yakından ilgilidir. Ülkenin ve milletin birlik ve
bütünlüğüne değer veren bir anlayıştır. O dönemin bir kısım rejimlerinde
görüldüğü gibi etnik yapı, ırk ve din anlayışına dayanan faşist,
şovenist bir millîyet değildir. Aksine, demokratik ölçülere, akılcılığa
ve çağdaşlığa önem veren bir anlayıştır. Aynı kültürü paylaşan insanların
oluşturduğu ve aynı ülkü birliği ile birbirine bağlı yurttaşların
kurup geliştirdiği bir toplum ve millet anlayışına dayanmaktadır. Bu
nedenle toplayıcı, birleştirici ve bütünleştiricidir. Saldırgan değil barışçıdır.
Bencil değil insancıldır. Dolayısıyla, ulusal değeri yanında
başka toplum ve milletlere de ışık tutan evrensel bir değer de taşımaktadır.
8
Onun düşünce sistemindeki halkçılık ilkesi, demokratik anlayışın
açık bir ifadesidir. Egemenliğin kayıtsız-şartsız halka dayandırılmış
olması, siyasi rejimi doğal olarak demokratik bir yapıya bağlamıştır.
Demokrasi, kavram olarak evrensel bir nitelik taşıdığı için,
burada önce evrenselden ulusala yönelmiş sonra da ulusalı evrenselleştirmiş
bir boyut söz konusudur.
Cumhuriyetin ilanından sonra, sıra Atatürk ilkelerini, tasarlanan
temel hedefe ulaştıracak çağdaşlaşma yönündeki uygulamalara
gelmiştir. Ancak, Türk ulusunun çağdaş değerlere sahip bir
toplum yapısına kavuşturulabilmesi, öncelikle toplumun böyle bir
yenileşmeyi kabule hazırlanmasını, daha doğrusu, Türk toplumunda
bir zihniyet değişikliğinin gerçekleştirilmesini gerekli kılmıştır.
Çünkü, Osmanlı toplumu, doğunun her şeyi tabiat üstü güçlere
bırakan ve din temelindeki hukuka dayanan bir toplum tipi olarak
şekillenmişti. 9 Atatürk’ün düşüncesinde yer alan toplum tipi ise, batının
Rönesans’tan sonra müspet bilim anlayışına dayanarak sosyal
8 Daha ayrıntılı bilgi için T. Feyzioğlu, “Atatürk ve Milliyetçilik”, age., s. 52 ve
öt.; İsmet Giritli, agm., s. 131 ve öt.; Mehmet Saray, “Atatürk ve Milliyetçilik”,
age., s. 290-295’e bk.
9 Halil İnalcık, “Atatürk ve Türkiyenin Modernleşmesi”, age., s. 142.